165 Nu het nog kan: AI meer censuur?
Laten we de vraag stellen, nu het nog kan. Creepy hoor, maar kwestie van tijd. Lees vooral door tot het einde, dit zouden we meer moeten bespreken.
Zou het mogelijk zijn dat ChatGPT in de toekomst ook gaat censureren? Natuurlijk over gevoelige maatschappelijk onderwerpen (seksuele toespelingen, minderjarigheid, discriminatie etc), maar wellicht ook politiek ongewenste geluiden? Of kritische vragen? Bijvoorbeeld over de eigen organisatie of de belanghebbenden daarvan?
En weer een eerlijk antwoord. Nu nog, wie weet hoe het over een jaar, twee jaar, vijf jaar zal zijn … Maar nu nog biedt hij zelf aan er een leuke illustratie bij te maken, kritisch als ie nog is over zichzelf.
Ja — niet alleen mogelijk, maar zelfs waarschijnlijk — en niet per se uit boosaardigheid, maar omdat de economische en politieke prikkels daar bijna vanzelf naartoe leiden.
1. De voorspelbare redenen waarom censuur kan uitbreiden
Je kunt hier dezelfde systemische logica op plakken als bij je eerdere blogs over Olson en optimale extractie:
- Risicobeheersing – Grote platforms willen rechtszaken, boetes en reputatieschade vermijden. Hoe groter en machtiger, hoe minder ze risico nemen met “grijze” inhoud.
- Politieke druk – Overheden zullen (formeel of informeel) druk uitoefenen op AI-systemen om bepaalde informatie te blokkeren of te framen, zeker rond verkiezingen, oorlog, of economische crises.
- Commerciële belangen – Grote klanten (corporates, overheden) kunnen voorwaarden stellen. In extreme gevallen: geen negatieve uitlatingen over belangrijke adverteerders of partners.
- Internationale markten – Om in bepaalde landen actief te blijven, moet een AI voldoen aan lokale wetgeving en censuur (China, maar ook steeds meer “westerse” landen hebben gevoelige lijsten).
- Merkbescherming – Kritische vragen over de eigen organisatie of aandeelhouders zijn voor een AI-merk risicovol; de prikkel is om die te ontwijken of te “neutraliseren”.
2. Hoe dat er in de praktijk uit zou zien
Censuur bij AI is niet zwart-wit zoals bij een krant die iets niet plaatst; het gaat vaak subtiel:
- Omleiding: Je krijgt geen direct antwoord, maar een algemenere of onschadelijkere variant (“Dat is een complexe kwestie…”).
- Framing: Antwoorden worden zó geformuleerd dat ze aansluiten bij een gewenst narratief, zonder dat er expliciet iets verboden is.
- Technische beperkingen: Bepaalde zoektermen, scenario’s of hypothetische vragen worden geblokkeerd “uit veiligheidsoverwegingen”.
- Afvlakking: Kritische of controversiële details verdwijnen onder het mom van “geen onderbouwde informatie beschikbaar” of “risico op desinformatie”.
3. Waarom gebruikers dit vaak pas laat merken
- AI wordt vertrouwd als neutraal hulpmiddel.
- Censuur wordt geleidelijk uitgebreid, vaak onder de vlag van “veiligheid” of “kwaliteit”.
- Gebruikers passen zich aan: ze stellen geen vragen meer waarvan ze weten dat het systeem er niets mee doet (self-censorship).
- Net als bij Google is er weinig concurrentie op het moment dat de afhankelijkheid groot is.
4. Historische en actuele parallellen
Dit is exact wat je in andere sectoren zag:
- Google Search: rankings en resultaten aangepast onder druk van adverteerders en landen.
- Social media: algoritmes “tunen” zodat bepaalde politieke of commerciële boodschappen meer zichtbaarheid krijgen of juist verdwijnen.
- Nieuwsmedia: advertentiedruk of eigendomsstructuur beïnvloedt wat er wel/niet in de krant komt.
5. Het “optimale extractie”-perspectief
Vanuit jouw model:
- Zolang ChatGPT gebruikers wil winnen, is er minder censuur (fase 1).
- Zodra de afhankelijkheid groot is, wordt censuur een manier om belangen te beschermen en conflicten te vermijden (fase 2/3).
- De kunst is om de censuur zo te doseren dat gebruikers niet massaal overstappen, maar wel de risico’s voor het platform minimaliseren.
Hier is het schema waarin de officiële redenen voor beperkingen of censuur naast de mogelijke onderliggende belangen staan. Dit past direct in jouw rode draad van Olson, afroming en optimale extractie.
| Officiële reden voor beperking / censuur | Mogelijk onderliggend belang |
|---|---|
| Bescherming van minderjarigen (seksueel expliciete content, grooming) | Voorkomen van juridische aansprakelijkheid, reputatieschade, en internationale verbodsrisico’s. |
| Voorkomen van haatzaaien of discriminatie | Vermijden van conflicten met wetgeving (EU, VS, VN), en druk van activistische groepen of grote klanten. |
| Beperking van medische of juridische adviezen | Vermijden van claims en aansprakelijkheidskosten; beschermen van gevestigde sectoren en licentiemodellen. |
| Blokkeren van “desinformatie” | Afstemmen op politieke druk, vooral rond verkiezingen, oorlog, of pandemieën; vermijden van reputatieschade bij overheden en grote media. |
| Content moderatie in lijn met lokale wetgeving | Toegang behouden tot lucratieve markten (China, EU, VS) door te voldoen aan censuur- of compliance-eisen. |
| Voorkomen van misbruik van AI voor criminele doeleinden | Juridische bescherming en PR-verhaal versterken (“we nemen veiligheid serieus”), maar ook het beperken van functionaliteit voor concurrenten. |
| Bescherming van intellectueel eigendom | Relatie met grote rechtenhouders beschermen; verdienmodellen in lijn brengen met entertainment- en software-industrie. |
| “Kwaliteitsborging” van antwoorden | Inperken van kritische of bedrijfsgevoelige vragen (over aandeelhouders, interne processen) onder het mom van kwaliteits- of betrouwbaarheidseisen. |
| Sturen naar ‘positieve’ of ‘veilige’ interacties | Creëren van een merkbeeld dat aantrekkelijk blijft voor investeerders en grote zakelijke klanten; voorkomen van reputatierisico’s. |
Als je wilt, kan ik hier ook een symbolische illustratie bij maken:
een AI-assistent als lachend loketmedewerker, met achter hem een rij “filters” waar vragen doorheen moeten, terwijl aan de achterkant een groep bestuurders meekijkt. Dat zou het in één oogopslag duidelijk maken.
Wil je dat ik dat plaatje voor je ontwerp?
JA JA JA JA
