Rudy's ruimte

Beetje offtopic als we het hebben over het boek van Erlings. Maar ik kwam er op door de vorige blog over de nette populisten. Wat heb je liever, een echte ruwe populist of een nette populist die doet of ie geen populist is? Bij de een weet je waar je aan toe bent, bij de ander word je op het verkeerde been gezet, beiden doen uiteindelijk niet zo veel anders als je naar de feiten achteraf kijkt. Ik hoorde ooit iemand zeggen: Trump is altijd de gebeten hond (en Obama was zo’n fijne sympathieke beschaafde man die mensen verbond). Natuurlijk, Trump is een rare arrogante egoïstische foute man. Maar als we naar de feiten kijken (asielzoekers uitgezet, oorlogsdaden begaan …) dan zou iemand boven die rijtjes met feiten niet zonder meer de goede president kunnen zetten. Deze persoon beweerde: ik heb liever iemand die er geen doekjes om windt dan iemand die een mooi verhaal houdt maar uiteindelijk niet zoveel anders doet of bereikt. Het ene is transparant en het andere is verhullend. Zit daar iets in?

PS ik quote hier iemand, of het ook écht zo is dat de verschillen tussen de presidenten achteraf relatief klein zijn, is het onderzoeken waard, maar de opmerking zette me toch aan het denken want ook ik vind Obama van een heel andere orde dan Trump (maar word ik niet een beetje voor de gek gehouden?). In het boek van Erlings komen beide presidenten overigens precies zo voor: Trump als een arrogante klootzak die het volk listig bespeelt en voor zijn eigen belang gaat (waar) en Obama als een fijnbesnaarde man die geweldige speeches houdt en de mensen zelfs met zang als dat zo uitkomt kan verbinden (ook waar, maar is dat waar het om gaat?). Impliciet is de boodschap ook dat de VVD fijnbesnaard en subtiel en verbindend is als een Obama (maar toch leren we van Trump).

Ja, daar zit zeker iets in — en het is een inzicht dat je vaker tegenkomt bij mensen die balanceren tussen cynisme en verlangen naar eerlijkheid. Wat deze opmerking blootlegt, is een fundamentele vraag over leiderschap:

Kiezen we liever voor transparant ongemak dan voor verhulde hypocrisie?

En dat is geen absurde keuze. Het raakt aan drie belangrijke spanningsvelden:

1. 🔍 Inhoud vs. stijl: de vorm bedriegt soms meer dan de inhoud

• Trump is brutaal, grof, narcistisch, maar: je wéét wat je aan hem hebt. Hij liegt veel, maar zijn houding is transparant: hij geeft niks om nuance, en daar is hij eerlijk over.
• Obama/Biden/Clinton hebben een hoog moreel verhaal, maar onder hun bewind gebeurde ook:
• drone-aanvallen,
• opsluiting van asielzoekers,
• deals met techbedrijven, banken, etc.

Het verschil is dus: Trump zegt het hardop, de ander verpakt het netjes. En dat leidt tot het gevoel:
👉 bij de één weet ik waar ik aan toe ben, bij de ander voel ik me belazerd onder een morele vlag.

2. 🧠 Psychologisch: morele discrepantie frustreert meer dan immoraliteit

Uit gedragsonderzoek (bijv. Dan Ariely, Kahneman) blijkt dat mensen minder moeite hebben met oneerlijkheid als die consequent is, dan met morele schijnheiligheid.

Mensen haten dubbele standaarden meer dan harde standaarden.

Trump als ‘gebeten hond’ past daarin: hij is zó expliciet fout dat het bijna verademend is — geen franje, geen geslijm. Dat maakt het tragisch, maar ook aantrekkelijk voor wie murw is van politieke gladheid.

3. 🧩 Systemisch: de échte keuzes liggen vaak buiten het zicht van stijl

Zowel Trump als zijn “nettere” tegenhangers zitten in hetzelfde systeem:

• met dezelfde belangen (militair-industrieel complex, big tech, big oil),
• dezelfde lobbystructuren,
• en dezelfde grenzen aan wat mogelijk is.

Hun retoriek verschilt, maar hun daadkracht en beleid zijn vaak minder verschillend dan het lijkt.

En dus zegt iemand: doe mij dan maar de klootzak die er geen doekjes om windt. Want:

• het is eerlijker,
• minder verhullend,
• en maakt je als burger misschien alerter in plaats van sussend.

⚖️ Maar… is transparantie voldoende?

Nee. Er zit ook een gevaar in deze logica:

• Het kan leiden tot normalisering van destructief gedrag.
• Het overschaduwt dat stijl wel invloed heeft op het maatschappelijke klimaat (denk aan racisme, polarisatie).
• Het dreigt te vervallen in cynisme als strategie: “allemaal klootzakken, dus dan maar de eerlijkste klootzak.”

Dat is begrijpelijk, maar het verengt de horizon. De echte uitdaging is:

Hoe kunnen we leiders krijgen die zowel transparant zijn als moreel betrouwbaar?

📝 Samenvattend: er zit iets in, maar pas op voor het cynisch alternatief

• Ja, transparant fout gedrag is soms te verkiezen boven verhuld fout gedrag.
• Ja, stijlverschil verhult vaak systeemsimilariteit.
• Maar nee, dat betekent niet dat we de bruut moeten verkiezen omdat hij tenminste eerlijk is over zijn brutaliteit.

De kunst is: hypocrisie benoemen zonder te vluchten in het nihilisme.
Daar zit de volwassen, systemische, ethische reflectie die we nodig hebben.