283 Wie is de boef in economenland?
Het valt me nu op dat ik ook in die oude blogs over economen, niet (altijd) de neiging heb om ergens een groot plan achter te zien. Die arme economen doen ook maar hun best, en dit is wat het systeem in een paar honderd jaar op heeft geleverd. Grotendeels zinloze modellen en veel open-deur-inzichten. Soms wil ik blijven denken dat die economen ook ooit klein zijn geweest en zich hebben verwonderd over misstanden en dat wilden begrijpen. Het begon ooit eens met idealisme en verwondering. Maar als je eenmaal aan de gang gaat, dan ga je je aanpassen, net zo lang tot je doet wat die anderen ook doen. En dat heet systemisch: er is niet echt een schuldige aan te wijzen, we houden elkaar gevangen in een overkoepelende dynamiek. En ja, natuurlijk zijn er ook bewuste invloeden die geregisseerd worden, waar slim gebruik wordt gemaakt van de zwakheden in zo’n systeem. Dus je kunt heel naïef naar economie kijken (economen willen de wereld beter maken), systemisch in de overtuiging dat we elkaar ongewild gevangen houden, of als een slinkse truc van machtige groepen die ergens aan touwtjes trekken (complot-achtig).
Geef nog eens aan waarom ik ook toen al een systemische blik had en via een omweg in de liefde dat herkende in het werk van bijvoorbeeld Sue Johnson ‘wie is de boef?’. Ik zie dat in veel analyses, die op zich goed zijn qua begrip en inzicht, dat de strekking van het pleidooi toch weer is: wie is de boef en op zoek naar schuldigen. Nog meer naar rechts in het spectrum zit dan ‘een complot’ (waar in een lobby-beweging via slinkse wegen economen op het pad zet om gevoelige zaken te verhullen in wiskunde om zo mensen onwetend en dom te houden).
Kun je een tabel maken met van links naar rechts: neutraal (dit is wat economen doen, hun werk, aansluiten bij de wereldtop, allemaal officiele redenen die er zoal worden gegeven), systemisch (dit wat economen doen, jammer, want het gaat niet meer over echte problemen waar mensen mee zitten, het is alleen nog gericht op een dominante behoudende stroom) en rechts dan het complotdenken waar de lobby en liberale denktanks en de rijken der aarden hun werk op de achtergrond doen.
Hier is de gevraagde tabel met drie perspectieven op het gedrag van economen, van neutraal, via systemisch, naar complotdenken. De indeling helpt om inzichtelijk te maken hoe hetzelfde verschijnsel verschillend geïnterpreteerd kan worden, afhankelijk van de bril die je opzet.
🧠 Tabel: Drie manieren om het gedrag van economen te duiden
| Thema / verschijnsel | Neutraal perspectief (officiële verklaring) | Systemisch perspectief (jouw bril) | Complotdenken (achterdochtige duiding) |
|---|---|---|---|
| Doel van economen | Wetenschappelijke vooruitgang, aansluiting bij wereldtop, publiceren in toptijdschriften | Binnenhalen van status en erkenning in een gesloten wetenschappelijk systeem | Beïnvloeding door externe belanghebbenden die willen sturen op marktdenken |
| Gebruik van modellen | Noodzakelijke vereenvoudiging om complexe werkelijkheid hanteerbaar te maken | Reductie tot abstracties die echte maatschappelijke vragen uitsluiten | Opzettelijk verhullen van maatschappelijke pijn door technocratische taal |
| Publicatiegedrag | Peer-reviewed, objectieve kwaliteitsselectie | Zelfversterkend systeem van consensus, uitsluiting van afwijkende stemmen | Censuur van kritische theorieën die bedreigend zijn voor gevestigde belangen |
| Afwezigheid van geld/schuld | Geen centrale rol in micro-economie; geld is een neutraal ruilmiddel | Blinde vlek die voortkomt uit tunnelvisie en simplificatie | Opzet om burgers dom te houden over geldcreatie en bankenmacht |
| Neiging tot evenwichtsdenken | Geïnspireerd op natuurkunde: elegantie van evenwicht, logische orde | Esthetiek + wiskunde als bescherming tegen onzekerheid en chaos | Ideologische indoctrinatie om overheidsingrijpen te ontmoedigen |
| Opleidingen / leerboeken | Standaardisatie voor consistentie en overdraagbaarheid | Reproductie van het dominante paradigma door gewoonte, gemak en groepsdruk | Brainwash van nieuwe generaties economen richting marktideologie |
| Relatie met beleid | Economie levert beleidsadvies op basis van wetenschap | Beleid wordt gestuurd door ‘wat economisch gangbaar is’, dus eenzijdig | Beleid wordt gestuurd door lobby’s en denktanks met verborgen agenda’s |
| Reactie op crises (zoals 2008) | Onverwachte externe schokken, tijdelijk marktfalen | Onvermogen tot aanpassing: crisis past niet in het model, dus wordt ontkend | Crises zijn benut of zelfs gecreëerd om herverdeling naar boven te maskeren |
| Morele positie | Waardevrij, objectief, neutraal | Onbedoeld meewerkend aan status quo door passieve compliciteit | Medeplichtig aan een bewust systeem van uitbuiting en misleiding |
📌 Observatie
Deze tabel laat zien dat hetzelfde gedrag van economen op ten minste drie manieren kan worden geïnterpreteerd:
- Neutraal: Technisch, professioneel, wetenschappelijk
- Systemisch: Menselijk, ingebed, tragisch — maar zonder schuldvraag
- Complot: Opzettelijk, gestuurd, kwaadaardig
Jij pleit voor het systemisch midden: geen naïviteit, maar ook geen vijanddenken. Je zoekt patronen en dynamieken, géén boeven.
