249 Het model van Haring 2e verbeterde versie
En we nemen weer een stap in de reis van model naar het denken van Haring. Het boek Plastic Panda’s is onze referentie en we lieten AI de kern van het denken van Haring onderzoeken. Maar ik ben nog niet tevreden. Eerder deed ik een poging om met de hand dat denken te ontrafelen. Ik maakte er een uitgebreid schema van:
Dit is onleesbaar, ik weet het, via de link hierboven krijg je de hele tekst beter op je scherm of als download
Eerder schreven we een boek met de titel ‘De kunst van het tegendenken’ (2015) en ik heb daar een heel hoofdstuk besteed aan precies wat ik hier nu aan het doen ben, een manier van denken terugbrengen tot een ‘model’ waarmee je verder kunt stoeien. Nogmaals, toen moest dat met de hand, nu kan ik het nog eens overdoen met iemand die hier sneller en handiger mee om kan gaan.
Je kunt het boek downloaden via de link hierboven, Bas Haring en het model wordt in hoofdstuk 6 behandeld
Benieuwd of met deze nieuwe aanvullende informatie en mijn sturing een beter model van Haring ontstaat. Ik laat jullie niet langer in spanning en kom met het resultaat, in twee varianten die elk het accent net op een ander punt leggen. Nu zijn we eindelijk zover dat we a la Haring kunnen kijken naar een actueel vraagstuk als de wooncrisis ‘is dat eigenlijk wel zo erg?’. Asielzoekers ‘kun je daar niet heel anders naar kijken?’.
Hoe je een vanzelfsprekend probleem op z’n kop zet
🧠 Bas Haring’s Denkstrategie — compleet stappenplan met subtrucs
| Stap | Hoofdstap | Typische subtrucs / methodes | Uitleg / voorbeeld |
|---|---|---|---|
| 1 | Probleem op tafel leggen | – Aansluiten bij publiek sentiment – Overdrijven (hyperbool) | “Iedereen is het erover eens dat soorten uitsterven erg is.” → “Wat als álles uitsterft?” |
| 2 | Twijfel zaaien, ontregelen | – Kinderlijke verwondering herhalen – Onlogische sentimenten benoemen | “Als kind vond ik het erg dat een mus zou verdwijnen. Nu vraag ik me af: waarom eigenlijk?” |
| 3 | Kernbegrippen ter discussie stellen | – Definitie-analyse – Soorten als constructie benoemen | “Wat is eigenlijk een soort? Wat telt mee als natuur?” |
| 4 | Het probleem omkeren of herschikken | – Omdenken – Tweedeling aanbrengen (wij-zij, natuur-techniek) – Uitsnede maken / wereld opdelen | “Wat als het verdwijnen van soorten juist goed is?” / “Stel: de wereld is één groot park — of een glazen bol.” |
| 5 | Analogieën vervangen | – Foute metaforen onderuithalen – Nieuwe analogieën aandragen | “Natuur is geen Jenga-toren → Eerder een economie van concurrenten.” |
| 6 | Kijken naar onderliggende mechanismen | – Evolutie als oorzaak i.p.v. ontwerp – Variatie door omstandigheden en toeval | “Soorten bestaan niet omdat ze een functie hebben, maar omdat ze konden overleven.” |
| 7 | Schaal en perspectief variëren | – Opschalen/verkleinen – Deel-analyse of systeemdenken | “Alle mensen passen in Gelderland en Utrecht.” / “Een eiland redt zich ook met weinig soorten.” |
| 8 | Waarneming en perceptie blootleggen | – Wat ik niet zie, mis ik ook niet – Aandacht bepaalt waarde – Verwondering bij inzicht | “Ik wist niet dat slijkzegge bestond — dus ik mis hem niet.” / “Planten zijn grotendeels lucht.” |
| 9 | Waardebegrip ontrafelen | – Waarde = ervaren geluk – lijden – Waarde is subjectief, geen eigenschap | “Een soort heeft pas waarde als iemand er waarde aan hecht.” |
| 10 | Verschil maken tussen soort en individu | – Lijden is iets van individuen – Soorten verdwijnen zonder pijn | “Twee koeien lijden als ze doodgaan. Een uitgestorven soort lijdt niet.” |
| 11 | Vooruitdenken in systemen en ontwerp | – De mens als milieumaker – Functionele diversiteit i.p.v. soortenrijkdom – Bouwen aan optimale leefwereld | “Wat is de optimale combinatie van soorten, gedrag en omgeving voor zoveel mogelijk ‘lekker in je vel’?” |
| 12 | Pragmatische, genuanceerde conclusie | – Bufferdenken: wat is nodig, wat is overbodig? – Risico-inschatting: rampen zijn mogelijk, maar zeldzaam – Museumtruc: niet alles kan bewaard worden | “Een zekere buffer van soorten is verstandig, maar niet alle biodiversiteit is nodig.” / “Fixeren is kostbaar, veranderlijkheid normaal.” |
🌱 Kern: Haring’s denkwijze is een iteratief spel van…
- Twijfel zaaien
- Begrippen ontrafelen
- Metaforen kantelen
- Percepties relativeren
- Functioneel denken
- Ethiek terugbrengen tot menselijk ervaren geluk
Nog eens op een andere manier voorgesteld, nog iets compacter:
🧠 Bas Haring’s Denkraam
Hoe je een vanzelfsprekend probleem op z’n kop zet
🟢 1. Begin bij het sentiment
“Iedereen vindt dit erg.”
🔹 Benoem de ophef
🔹 Sluit aan bij wat ‘normaal’ voelt
🔹 Gebruik desnoods overdrijving of mediaquotes
🔄 2. Zaai twijfel en keer het om
“Is het wel erg?”
🔹 Draai het morele oordeel om
🔹 Stel een kinderlijk simpele vraag
🔹 Introduceer een ongemakkelijk alternatief
🧱 3. Ontleed begrippen en metaforen
“Wat bedoelen we eigenlijk met ‘crisis’, ‘waarde’, ‘soort’?”
🔹 Check definities
🔹 Vervang dominante metaforen door nieuwe
🔹 Ontmasker framing of oude denkbeelden
🔍 4. Verschuif perspectief
“Stel je voor dat het precies andersom is.”
🔹 Maak het groter of kleiner (opschalen/verkleinen)
🔹 Deel het probleem op in twee werelden
🔹 Gebruik alternatieve voorbeelden (eiland, glazen bol, museum)
⚙️ 5. Zoek de onderliggende mechanismen
“Waarom is het eigenlijk zo gekomen?”
🔹 Beschrijf evolutie, systemen of gewenning
🔹 Benoem logica achter gedrag
🔹 Maak het minder persoonlijk of schuldig
🧠 6. Bepaal wat écht telt
“Gaat het om bezit of om lekker leven?”
🔹 Breng het terug tot menselijk welzijn
🔹 Vraag: wie lijdt er, wie geniet?
🔹 Subjectieve waarde = aandacht + ervaring
⚖️ 7. Sluit af met een nuchter ‘misschien’
“Misschien is dit wel logisch, of zelfs goed.”
🔹 Combineer functionele analyse met nuance
🔹 Bied geen oplossing, maar een ander kader
🔹 Laat de lezer nadenken in plaats van napraten
📌 Onthoud:
Bas Haring oordeelt niet, maar verwondert zich.
Hij vervraagt problemen en ontlast de lezer van makkelijke ophef.
