Rudy's ruimte

Ik heb zeker de intentie me verder te verdiepen in wat er nu speelt in de pensioentransitie. Het is een complex onderwerp en het gaat om ongelooflijk grote bedragen die elke Nederland nu en in de toekomst treffen . Dat we er ons dan niet druk om maken, of het ons laten overkomen, is onbegrijpelijk voor mij. Als het zo simpel is als: maak het ingewikkeld en niet-sexy en je kunt je gang gaan, dan is het lastig niet cynisch te worden. Iets dergelijks geldt voor ons geldstelsel en wat daar speelt, wellicht in nog sterkere mate zelfs. En voor mijn andere stokpaardje: de rol van grondwaarde in de woningmarkt. Wat is geld, hoe werkt ons pensioenstelsel, wat is grondwaarde … te ingewikkeld, duurt te lang, te grote belangen, mensen haken af, we gaan lekker door met simpele dingen die de aandacht afleiden.

For the time being dan dit recente interview met Cees Grimbergen die al jaren met dit dossier aan de slag is. Onderaan de link én een tekst/samenvatting voor de meer gehaaste consument.

Interessante en scherpe invalshoek. Je stelt het eigenlijk als een soort cynisch ondernemersplan: hoe verdien je grof geld in een wereld waarin mensen afhaken zodra iets te complex, te taai of te “niet-sexy” wordt. Laat ik er een stappenplan van maken — deels satirisch, deels serieus — dat laat zien hoe zulke mechanismen werken.

Stappenplan: Geld verdienen aan “complexiteit waar niemand zin in heeft”

Stap 1. Kies je domein

• Zoek een taai, technisch onderwerp dat iedereen raakt maar dat bijna niemand écht snapt of wíl snappen:
• Pensioenen
• Geld- en bankstelsel
• Zorgfinanciering
• Energie/klimaatbeprijzing (ETS, CO₂-rechten)
• Grondwaardes en erfpacht
• Farmaceutische regelgeving
• Telecomfrequenties en spectrumveilingen
• Waterbeheer en infrastructuurcontracten
• Kenmerk: grote geldstromen, lange tijdshorizon, lage publieke interesse.

Stap 2. Maak het nóg ingewikkelder

• Introduceer jargon en modellen: rekenrente, derivaten, actuariële tabellen, discounted cashflows.
• Gebruik Engelse afkortingen (ESG, QIS, ALM, IFRS).
• Zorg dat alleen een kleine priesterschap van experts de code kan lezen.

Stap 3. Zet jezelf neer als onmisbare gids

• Positioneer jezelf als consultant, actuaris, fiscalist of lobbyist.
• Bied aan om de complexiteit te “vertalen” voor bestuurders en politici.
• Hanteer een dubbele rol:
• Voor opdrachtgevers maak je het begrijpelijk.
• Voor outsiders houd je het onbegrijpelijk.

Stap 4. Koppel jezelf aan de geldstroom

• Sluit je aan bij een pensioenuitvoerder, bank, vermogensbeheerder, consultancykantoor of lobbyclub.
• Zorg dat je beloond wordt via fee’s, provisies, of beheerkosten die proportioneel meestijgen met de miljarden die door de sector bewegen.
• Richt eventueel een branchevereniging op die namens “de sector” spreekt (extra legitimiteit).

Stap 5. Bouw buffers tegen kritiek

• Legitimiteit: nodig wetenschappers uit voor rapporten en keurmerken (denk: Mercer die Nederland het “beste pensioenstelsel” noemt).
• Afleiding: communiceer over randzaken (“innovatief”, “duurzaam beleggen”) terwijl kernvragen (wie profiteert, hoe hoog zijn de kosten) onzichtbaar blijven.
• Lobby: schuif aan bij ministeries en Tweede Kamercommissies. Politici zijn vaak blij met “expertise”.

Stap 6. Normaliseer het rendement

• Spreek over “normale praktijk”: iedereen doet het, dit is hoe de sector werkt.
• Relativeer risico’s (“zeer klein”, “langetermijnvisie”).
• Houd het beeld op peil dat burgers er uiteindelijk “beter van worden” (of in elk geval dat het niet slechter kan).

Stap 7. Bewaak de poorten

• Maak het outsiders moeilijk: journalisten, klokkenluiders of kritische deelnemers krijgen geen voet tussen de deur.
• Werk met besloten vergaderingen, vertrouwelijkheid en NDA’s.
• Als kritiek te groot wordt: stel hervormingen voor die de complexiteit nog verder vergroten.

Waar moet je zitten?

• Consultancy: ideaal om overal binnen te komen en met jargon te schermen.
• Lobbyclub/branchevereniging: je verdedigt de status quo en koopt tijd.
• Vermogensbeheer / private equity: het dichtst bij de geldkraan.
• Academie/thinktank: ideaal voor het legitimeren en neutraliseren van kritiek.

Cynische rode draad

1. Zoek een domein met grote belangen en lage publieke betrokkenheid.
2. Vergroot de complexiteit en de taalbarrière.
3. Zet jezelf neer als gids of bewaker.
4. Zorg dat je meeverdient aan elke beweging in die geldstromen.
5. Houd critici buiten door jargon, instituten en “objectieve” rapporten.

Als je dit schema legt naast pensioenen, geldstelsel en grondwaarde, dan zie je telkens hetzelfde patroon terug.

Samenvatting interview met Cees Grimbergen over de pensioensector en de Wet Toekomst Pensioenen

Cees Grimbergen, journalist en maker van de documentaireserie Zwarte Zwanen (Omroep MAX), bespreekt in interviews en lezingen de werking van de Nederlandse pensioenwereld en de gevolgen van de nieuwe pensioenwet (Wet Toekomst Pensioenen, Wtp).

Historische context en misstanden

• Sinds de jaren ’80 zijn Nederlandse pensioenfondsen regelmatig een “prooi voor graaiers” geworden. Grimbergen wijst onder meer op de miljarden van het meubelmakerspensioenfonds die via Wall Street-banken, zoals Lehman Brothers, zijn verdwenen. Zelfs curatoren profiteren, terwijl de premiebetaler steeds achteraan staat.
• De taal in de pensioenwereld wordt volgens Grimbergen bewust ingewikkeld gemaakt: pensioenbobo’s gebruiken jargon om problemen te verhullen.
• Hij signaleert een cultuur van geheime afspraken en niet-openbare transacties. Zelf werd hij uit de “nationale pensioendialoog” verwijderd toen hij opnames wilde maken, wat duidt op een gebrek aan openheid.
• Vakbonden als FNV en CNV blijken mede verantwoordelijk voor misstanden, zoals de beruchte “dubbele diefstal” uit het havenpensioenfonds. Ondanks anti-kapitalistische retoriek sloten ze achter gesloten deuren deals met partijen als Goldman Sachs. Grimbergen stelt dat dit te maken heeft met naïviteit, gebrek aan kennis van financiële instrumenten (zoals leverage) en de verleiding van grote sommen geld.
• De representativiteit van vakbonden is laag (minder dan 10% lidmaatschap), waardoor hun legitimiteit in pensioenfondsbesturen ter discussie staat.

Omvang en perceptie van het Nederlandse pensioenstelsel

• De Nederlandse pensioenfondsen beheren ongeveer 1.800 miljard euro, met een dagelijkse instroom van circa 125 miljoen euro. Omgerekend komt dit neer op gemiddeld 180.000 euro per werknemer of gepensioneerde.
• De claim dat Nederland het “beste pensioenstelsel ter wereld” heeft, komt vooral van adviesbureaus zoals Mercer (nu Cardano). Grimbergen stelt dat dit een gekleurde claim is, omdat fraude, complexiteit en gemiste indexatie buiten beschouwing blijven.

Kritiek op de Wet Toekomst Pensioenen (Wtp)

• Volgens Grimbergen is de kern van de nieuwe wet dat deze “goed is voor de sector, maar slecht voor de premiebetaler”.
• De wet is vooral ontworpen door en voor mensen die leven van de verandering; de uitvoering alleen al kost meer dan een miljard euro.
• Kernproblemen blijven onaangeroerd, zoals de buitensporige beloningen van vermogensbeheerders, de complexiteit van het stelsel en de rekenrente die in het verleden tot gemiste indexatie leidde.
• De wet vergroot risico’s voor deelnemers en versterkt de zekerheden voor de sector.
• De circa 10 miljoen verplichte premiebetalers hebben geen inspraak gehad: in de afgelopen 15 jaar mochten zij zich niet uitspreken over de hervormingen.
• Gemiste indexatie sinds 2000 heeft geleid tot tientallen procenten koopkrachtverlies, neerkomend op miljarden euro’s die niet aan deelnemers zijn uitgekeerd.

De pensioenindustrie als gesloten cultuur

• De sector telt 20.000–30.000 werknemers. Bij uitvoerders zoals APG ligt het gemiddelde salaris op zo’n €170.000 per jaar. Dit ontmoedigt kritische geluiden en klokkenluiders.
• De nadruk ligt op juridische en rekenkundige modellen, terwijl de morele vraag of de sector het beste presteert voor 10 miljoen burgers nauwelijks gesteld wordt.
• Toezicht is niet onafhankelijk: de sector beoordeelt grotendeels zijn eigen integriteit, wat Grimbergen een “wassen neus” noemt.
• De Nederlandsche Bank (DNB) heeft vooral naar de eigen positie gekeken, in plaats van de belangen van burgers voorop te stellen.
• Journalisten die kritische vragen stellen, zoals Grimbergen, worden gemeden door bestuurders en woordvoerders.

Conclusie

De Wet Toekomst Pensioenen en bredere ingrepen in de sector leiden volgens Grimbergen tot een opstapeling van verslechteringen voor deelnemers. Zekerheden zijn afgenomen, terwijl de sector zelf profiteert van complexiteit en voortdurende hervormingen. Met zijn documentaireserie Zwarte Zwanen probeert Grimbergen de menselijke maat terug te brengen in een technocratisch en gesloten pensioensysteem.

Bronnen

• Grimbergen, C. (2016–2023). Zwarte Zwanen: graaien in de pensioensector [Documentaireserie]. Omroep MAX.
• Grimbergen, C. (diverse interviews, 2022–2024). Beschikbaar via Omroep MAX en onafhankelijke platforms, o.a. Follow the Money en PensioenPro.
• Mercer. (2022). Melbourne Mercer Global Pension Index 2022. Mercer.