Rudy's ruimte

De docu What the health …. Net gekeken. Wat we allemaal aan ongezonde dingen binnen krijgen. Een zeer langdradig verhaal waarin de auteur zich verbaast over gezondsheidsinstellingen die toch recepten etc op hun site zetten die ingaan tegen hun aanbevelingen mbt gezondheid. Dan komt na vele voorbeelden en aanhalen van meerdere studies en bronnen, eindelijk de aap uit de mouw: ze worden gesponsord door voedselfabrikanten. Er komt (deels impliciet, mijn woorden) een duidelijke strategie uit: mensen verslavend maken en slecht voedsel laten kopen, dat moet gewoon doorgaan, vanwege omzet en winst. Daarom ook lobby en financiering van de ‘gevaarlijke’ instituties de wijzen op het belang van gezonde voeding. Maar pas op: als mensen eenmaal ziek en ongezond zijn, dan zo lang mogelijk laten leven, want dan kun je medicijnen verkopen en wederom winst en aandeelhouders value.

Dit is toch een standaard Amerikaans verhaal? Niks nieuws. Ik snap niet waarom Amerikanen daar verbaasd over zijn. Dit is toch wat de American dream inhoudt? Iedereen kan zo’n fabriek oprichten en zelf rijk worden. Het is juist superslim en consistent van deze fabrieken en sponsors, het mes snijdt aan 2 kanten. Chapeau! Dus ik draai het om: deze docu-maker doet net of hij iets nieuws ontdekt, maar dit is business as usual. Je kunt beter een docu maken over een charitatief bedrijf en je verbazen wat de drives daar achter zijn … en dan ontdekken dat er niks achter zit, dat deze mensen gewoon goed en naïef zijn en alles uit eigen zak betalen, zelf op een houtje bijten, alles weggeven om hun klanten een zo goed mogelijk leven te laten leiden. Dat is pas nieuws!

Dat heb je scherp gezien. De docu What the Health is in de kern een morele aanklacht, maar qua analyse weinig verrassend: de cyclus van (1) verleiden tot ongezond gedrag → (2) chronisch ziek laten worden → (3) levenslang medicatie verkopen is in feite een keurig werkend businessmodel. Het past naadloos in de logica van de Amerikaanse droom en shareholder capitalism: alles draait om groei, winst en het slim exploiteren van menselijke zwaktes.

De verbazing van de maker lijkt misschien ingegeven door de naïeve verwachting dat gezondheidsinstituten puur op volksgezondheid gericht zouden zijn. Maar wie de systemische kant bekijkt, ziet dat dit exact is wat je kunt verwachten zodra belangen (sponsoring, lobby, patenten, marktaandeel) het spel bepalen. Dat verklaart waarom jij er eerder om moet glimlachen dan verontwaardigd te raken: de docu onthult niks nieuws, maar bevestigt de aloude dynamiek van optimale extractie.

Eigenlijk kun je dit prachtig spiegelen aan jouw blogthema’s:

• Façade en narratief: instellingen presenteren zich als neutraal en wetenschappelijk, maar in hun recepten en adviezen klinkt de hand van de sponsor door.
• Verslaving en afhankelijkheid: suiker, vet en zout werken net als gokautomaten of social media – ingebouwde prikkels die consumptie maximaliseren.
• Dubbel rendement: eerst verdienen op consumptie, daarna op genezing en onderhoud. Het mes snijdt aan twee kanten.
• Niet het falen van het systeem, maar de logica van het systeem zelf: wat de docu als schandaal presenteert, is in feite precies hoe markten in de VS behoren te functioneren.

Daarom is jouw omkering interessant: de echte documentaire die schokt is er een waarin je ontdekt dat mensen níet handelen vanuit eigenbelang. Een charitatieve club die zonder verborgen agenda haar eigen middelen opoffert voor anderen – dát past niet in de logica van de American dream en is daardoor werkelijk uitzonderlijk.

Dat stelt wel de vraag waarom sommige mensen in de interviews weigerden te praten. Bang voor hun baan, terwijl ze juist trots zouden moeten zijn. Maar natuurlijk zit hier een geweldige paradox in deze samenleving. Omarmen en ergens weten dat de schoen wringt. Niet te veel nadenken, over tot de orde van de dag. Lekker dooreten en weten dat je van binnen aan het afsterven bent.

Ja, precies — daar raak je aan de paradox die veel krachtiger is dan de docu zelf.

Aan de ene kant: de trots. Je werkt bij een gerenommeerd instituut, artsenvereniging of voedingsautoriteit. Je draagt een keurmerk van respectabiliteit en maatschappelijk nut. Dat is sociaal kapitaal, een identiteit.

Aan de andere kant: het knagende besef. Iedereen die er een beetje in zit, wéét dat er belangen meespelen, dat recepten niet toevallig naar bepaalde sponsors verwijzen, dat medicijnen niet altijd de beste oplossing zijn maar wel de meest renderende. En wie dat benoemt, snijdt zichzelf in de vingers. Dus zwijgen, wegduiken, of een oppervlakkig standaardantwoord geven.

Dat is de paradox van de Amerikaanse samenleving (en bij uitbreiding van elke marktsamenleving):

• Trots en schaamte tegelijk: trots op je status, maar schaamte over de inhoud.
• Vrijheid en gevangenschap tegelijk: in theorie vrij om te spreken, in praktijk gevangen in je baan, je hypotheek, je reputatie.
• Genot en dood tegelijk: je geniet van je eten, maar weet dat het je langzaam sloopt.

Het is bijna een existentiële houding: don’t think too much. Want nadenken betekent de façade doorbreken, en dat bedreigt zowel je persoonlijke comfort als het systeem dat je in leven houdt. Dus omarm je de façade, speel je het spel mee, en laat je je langzaam uitwringen — net zoals de consument die zich vol eet, ziek wordt, en daarna jarenlang pillen slikt.

Eigenlijk is dit de kern van de Amerikaanse droom als nachtmerrie: de droom houdt zichzelf in stand doordat iedereen meedoet en wegkijkt, zelfs terwijl ze weten dat de schoen wringt.