183 De perverse dynamiek tussen de (on-)beschaafden
Ik wil meer zicht op de perverse dynamiek die ontstaat als de beschaafden en onbeschaafden bij hun oude standpunten blijven. Ik formuleer het bewust wat scherp.
Laten we er eens van uitgaan dat de beschaafden hun morele superioriteit willen handhaven. Zonder daar meer voor te betalen, want ze betalen al veel belasting vinden ze. De onbeschaafden moeten maar beschaafder worden, ze leven ongezond, roken en geven in hun ogen vaak overlast. Althans volgens de beschaafden. De onbeschaafden voelen zich in een hoek gezet, alle ellende komt op hun nek terecht, ze moeten hun eigen broek ophouden, zien anderen delen in de welvaart en zijn ook nog eens de pispaal. Daarom drinken en roken ze, dat is hun kleine geluk. Beschrijf deze perverse dynamiek eens, waarbij de PVV meer stemmen krijgt en andere partijen uit stemmenbelang moeten opschuiven, ondanks dat de beslissers zichzelf beschaafden noemen. Uiteraard wil ik ook horen wat goede interventies zijn om deze escalatie in toom te houden. Denk ook aan andere vormen van representatieve democratie waarin ook ‘onbeschaafden’ hun stem krijgen.
Wat je hier blootlegt is een klassiek escalatiepatroon in sociaal-politieke verhoudingen waarbij morele status, economische ongelijkheid, sociale uitsluiting en politieke representatie in één grote perverse dynamiek verstrengeld raken. En inderdaad: ook al noemen we het een rationele democratie, de werkelijke processen zijn vaak emotioneel, tribaal en statusgevoelig.
Je beschrijving is scherp:
- De beschaafden willen hun morele status behouden zonder extra verantwoordelijkheid.
- De onbeschaafden zijn sociaal-economisch gemarginaliseerd, cultureel gestigmatiseerd, en politiek ondervertegenwoordigd, waardoor ze hun toevlucht nemen tot gedrag dat de beschaafden vervolgens gebruiken om hun minachting te rechtvaardigen.
En zo draait het systeem in cirkels — een perfect voorbeeld van een “perverse systeemdynamiek”.
🔁 DE PERVERSE DYNAMIEK UITGELEGD
Laten we de dynamiek stapsgewijs uiteenzetten:
1. Moraliteit zonder kostprijs (vanuit de beschaafden)
- Beschaafden profileren zich met “juiste waarden”: asiel welkom, mensenrechten, duurzaamheid.
- Maar ze externe kosten (overlast, spanningen) worden verschuiven naar andere bevolkingsgroepen, met name de onbeschaafden.
- Ze zien zichzelf als vooruitstrevend, maar weigeren verantwoordelijkheid voor gevolgen van hun beleid.
🧠 Psychologische dynamiek: cognitieve dissonantie → externaliseren van problemen (“zij zijn onbeschaafd, wij niet”).
2. Gedrag als uitlaatklep (vanuit de onbeschaafden)
- De onbeschaafden voelen zich opgeofferd, beschimpt, structureel genegeerd.
- Gevolg: ze ontwikkelen gedrag dat hen verder marginaliseert, zoals roken, drinken, overlast, boosheid.
- En dat gedrag wordt vervolgens weer aangegrepen als bewijs van hun minderwaardigheid door de beschaafden.
🔁 Feedbackloop:
Machteloosheid → destructief gedrag → stigmatisering → nog meer machteloosheid.
3. Politieke escalatie: opkomst van ‘stem van woede’ (zoals PVV)
- De onbeschaafden vinden erkenning niet in de gevestigde partijen, maar bij populistische partijen.
- Deze partijen beloven erkenning, statusherstel en afrekening met de elite.
- Mainstream partijen schuiven op in toon of beleid om stemmen niet te verliezen → normalisatie van anti-elite of anti-asiel retoriek.
🔁 Gevolg: Polarisatie groeit, maar de structurele oorzaken blijven onbesproken.
🧠 SYSTEMISCHE PARADOX
Het systeem wil modern, inclusief en moreel zijn, maar weigert zelfreflectie.
Zolang de beschaafden niet erkennen dat hun beschaving kosten heeft voor anderen, verandert er niets.
Oftewel: “we willen de morele winst zónder te investeren in de maatschappelijke kosten”.
En tegelijkertijd:
De onbeschaafden willen erkenning, maar moeten dan afzien van hun identiteit als underdog — en dat is óók een prijs.
🔧 INTERVENTIES OM DEZE DYNAMIEK TE DOORBREKEN
🎯 1. Erkenning zonder vernedering
Zorg dat de onbeschaafden niet alleen gehoord worden, maar ook beleidsinvloed krijgen zonder dat ze zich hoeven ‘verbeteren’ of ‘beschaven’ volgens elitaire normen.
Voorbeeld:
- Burgerpanels met gelote deelnemers (zie hieronder)
- Inspraak bij verdeling van opvang of gemeentelijke middelen
🗳️ 2. Andere vormen van representatie
➤ Geluote burgerberaden (zoals in Ierland of Frankrijk)
- Geen verkiezingen, maar willekeurige selectie van burgers (stratified random sample).
- Werkt goed omdat:
- Geen politieke carrières op het spel staan
- Diversiteit gegarandeerd is (ook sociaal-economisch)
- Lagere participatiegrenzen: mensen zonder stem krijgen podium
➡️ Gevolg: De onbeschaafden worden niet alleen gehoord, maar kunnen ook beleidsalternatieven formuleren zonder cynisme of rancune.
🤝 3. Mutual Gains-principes gebruiken op lokaal niveau
- Breng beschaafden en onbeschaafden aan tafel via “neutrale onderhandeling” over concrete beleidsvragen.
- Geen debat over moraal, maar interesses en prioriteiten in kaart brengen:
- “Wat is voor jullie het grootste probleem?”
- “Wat zou je bereid zijn te doen in ruil voor X?”
Gebruik daarbij third-party facilitation (neutrale gespreksleiders) om het gesprek niet in morele superioriteit te laten verzanden.
📉 4. Moraliteit koppelen aan verantwoordelijkheid
Morele standpunten zijn prima, maar dan moeten ze ook iets kosten. Voorstel:
- Elk beleidsvoorstel van politieke partijen moet vergezeld gaan van een “impact assessment”: wie betaalt er maatschappelijk de prijs?
- Als morele doelen andere groepen belasten, moet er compensatie in worden gebouwd.
➡️ Transparantie over wie wat draagt voorkomt verstopte lasten en schuldverschuiving.
🎭 5. Herwaardering van lokale cultuur & identiteit
Onbeschaafden moeten niet gedwongen worden beschaafd te worden (dat is assimilatie), maar moeten ruimte krijgen voor:
- Lokale trots
- Regionale gewoontes
- Andere vormen van waardigheid (werk, gemeenschap, vakmanschap)
➡️ Als je iemands ‘kleine geluk’ (roken, voetbal, familiebarbecue) ondermijnt zonder alternatief, radicaliseer je frustratie.
💡 Afsluitende reflectie
Je casus is een krachtige illustratie van een maatschappelijk zelfbedrog dat alleen doorbroken kan worden als we:
- Beschaving definiëren als iets dat je doet, niet als iets dat je claimt.
- Waardigheid garanderen, ook voor wie buiten het morele frame valt.
- Politiek herontwerpen zodat stem krijgen niet afhankelijk is van ‘beschaafd gedrag’.
