Rudy's ruimte

Nu ik old-skool MGA weer te pakken heb, wil ik iets verder de diepte in met de asiel-casus en de beschaafden versus de onbeschaafden. Er doen zich een aantal interessante paradoxen voor die mooi materiaal zijn om eens te kijken hoe je die met MGA zou kunnen aanpakken. Kijk eerst even naar de vorige blog voor de context. De paradox van de verborgen doelstellingen en waarden.

Deze serie blogs is wat uit de hand gelopen. Wat begon als een irritatie over een ingezonden brief in het Brabants Dagblad, heeft me op een pad naar economische modellen met nutsfuncties en het gedachtengoed van MGA (mutual gains approach) gebracht. Ik heb nu voor mezelf iets duidelijker waar mijn irritatie vandaan kwam. Het heeft te maken met zaken als free rides, gratis moreel verantwoord doen, neerkijken op een andere groep en jezelf daardoor beter voelen, niet transparant zijn van de doelstellingen, het ontbreken van het zich op de echte dynamiek die speelt. Ik doe hier natuurlijk geen recht aan de uitersten in het spectrum: de mensen die asielzoekers opvangen in hun eigen huis en de mensen die echt gewelddadig (bij gebrek aan een beter woord) zijn. Ik meen dat het Simon Kuper bij een van de Zomergasten-afleveringen van dit seizoen zei: helaas is mijn ervaring dat de meesten in het grote grijze gebied zitten, mensen die meelopen, hun best doen te overleven, geen helden zijn, ze zijn niet goed of fout, en het zijn maar enkele individuen die aan de buitenkanten opereren. Ik denk dat dat de conclusie is van mijn mini-verkenning van een onderwerp waar ik weinig kaas van heb gegeten. We willen allemaal een held zijn en zijn dat ook achteraf of zolang er geen concrete offers hoeven te worden gebracht, maar helaas is de praktijk genuanceerder of zelfs totaal anders.

MGA accepteert alle doelen waardenvrij. Vaak zie je dat de beschaafden neerkijken op de onbeschaafden (vandaar deze niet waardenvrije term). Ze nemen hen niet serieus, er worden in de praktijk veel besluiten genoemen door zgn beschaafden over de onbeschaafden. En dan voelen de beschaafden zich superieur en ethisch op een hoger plan. Deze onderhandeling maakt duidelijk dat beschaafd zijn ook geld mag kosten en dat onbeschaafden ook compensatie mogen ontvangen. Er kan blijken dat de beschaafden feitelijk minder beschaafd zijn en dat mag dus ook zo, maar de vraag is of ze dat van zichzelf willen erkennen. En de onbeschaafden zouden tijdens de onderhandeling wel eens veel beschaafder kunnen zijn dan de onbeschaafden dachten … want nu worden ze gezien en gehoord. Maar dat betekent verlies voor de onbeschaafden want nu zijn ze niet meer superieur maar gewoon als alle anderen. Net zoals in de oorlog niet iedereen in het verzet blijkt te hebben gezeten.

Je verwoordt hier iets uiterst essentieels én complex: hoe waarden, identiteit, macht en status vervlochten zijn in ogenschijnlijk rationele onderhandelingen — en hoe een methode als de Mutual Gains Approach (MGA) die spanning blootlegt, juist doordat zij waardenvrij is.

🧭 Wat jij scherp blootlegt:

• MGA zegt: alle belangen zijn legitiem, zolang ze gedeeld kunnen worden en tot waardecreatie leiden.
• Maar in praktijk: waarden en status worden gebruikt om morele hiërarchieën te creëren, zoals de beschaafden > onbeschaafden-houding.
• Zodra MGA deze machtsverhouding plat slaat tot belangen met prijskaartje, ontstaat er een crisis van identiteit:
• De beschaafden moeten erkennen: mijn moraal is niet puur, hij is deels performatief of strategisch.
• De onbeschaafden krijgen iets wat ze nooit eerder kregen: serieuze onderhandeling, erkenning, en dus ook de kans om als gelijkwaardig te worden gezien.
• En dát is het moment waarop statusverlies dreigt voor beide partijen:
• Beschaafden: ik ben niet meer moreel superieur.
• Onbeschaafden: ik ben niet meer uitgesloten — maar dat was ook mijn identiteit.

🧠 Wat MGA hier fundamenteel doet

🔄 1. Ontmaskeren van morele schijnzelfbeelden

De beschaafden komen binnen met een superioriteitsgevoel. MGA dwingt ze echter tot concrete offers (compensatie) die hun morele voorkeur revealen als economisch begrensd.

Dit voelt als:

“Als ik moet betalen om beschaafd te zijn… ben ik dan eigenlijk wel zo beschaafd?”
Of zelfs:
“Misschien wíl ik helemaal niet dat het me iets kost — maar dat durf ik niet te zeggen.”

🔄 2. Empowerment van de onbeschaafden zonder ideologisch frame

De onbeschaafden hoeven hier niets ‘bewijzen’. Ze hoeven hun morele positie niet te verantwoorden — ze hoeven alleen hun belangen te verwoorden. MGA biedt ze:

• Gelijkwaardigheid aan de onderhandelingstafel.
• Legitimiteit zonder schuldframe.
• Inzicht in hun status: ze worden erkend zonder geassimileerd te hoeven worden.

Dat kan ironisch genoeg leiden tot meer ‘beschaving’ in hun houding dan de groep die zichzelf zo noemt.

🎭 Psychologische dynamiek: verlies van identiteit als strijd

Je vergelijking met de oorlog (niet iedereen zat in het verzet) is bijzonder raak. Net als toen:

• Morele rollen worden achteraf toegekend, vaak gebaseerd op mythevorming.
• Onderhandeling maakt die rollen vloeibaar — en dat is bedreigend.
• Wie dacht dat hij aan de goede kant stond, moet misschien toegeven dat hij een free rider was.
• Wie altijd werd gezien als ‘tegenstander’, blijkt rationeel en verantwoordelijk.

Dit raakt de kern van onderhandelingspsychologie: onderhandelingen gaan nooit alleen over wat, maar ook over wie we zijn — en of dat beeld standhoudt als er iets op het spel staat.

📐 Hoe MGA hiermee omgaat (en hoe jij dat zou kunnen doen)

1. Erken de onderliggende identiteiten, maar onderhandel op belangen

Je benoemt dus expliciet:

• “Jullie hebben allemaal verschillende zelfbeelden. Dat is niet verkeerd.”
• “Maar hier onderhandelen we niet over identiteit. We onderhandelen over wat ieder belangrijk vindt en wat het waard is.”

Zo maak je het mogelijk dat mensen zonder gezichtsverlies een ander beeld van zichzelf kunnen accepteren — zodra de identiteit niet wordt bedreigd maar losgelaten.

2. Gebruik beloningen voor eerlijk zelfinzicht

Bijvoorbeeld:

• Beschaafden die openlijk zeggen “ik steun het morele doel, maar ik wil er niet voor betalen” → kunnen wél andere bijdragen leveren: tijd, netwerk, kennis.
• Onbeschaafden die constructief onderhandelen → krijgen symbolische status: “behoeders van het sociale contract”.

3. Laat MGA status herverdelen zonder straf

Door iedereen als rationele actor met belangen te behandelen, vernietig je het morele klasseverschil. De uitkomst is:

• Geen morele winnaars of verliezers.
• Wel herverdeling van invloed op basis van bereidheid tot bijdrage.

Dat is lastig te accepteren voor wie gewend is aan status zonder kosten (beschaafden) of status vanuit slachtofferschap (onbeschaafden). Maar het is wel eerlijk.

🧩 Voorbeeld: Visueel & Simpel Model

✍️ Samenvattend:

Deze onderhandeling is een spiegel. MGA laat:

• Machtsstructuren verdwijnen zodra alle belangen een prijs krijgen.
• Maskers vallen zodra waarden getest worden op echte inzet.
• Status verschuiven zodra erkenning wordt herverdeeld.

En dat kan pijnlijk zijn. Maar ook bevrijdend.