228 De Nederlandse historie uitvinders contra ondernemers. En waar zit Philips?
Na Edwin Armstrong (slecht afgelopen) en Elon Musk (ligt er aan hoe je het bekijkt, maar ik zeg dat die aardig op weg is ..), even weg van de Amerikaanse toestanden en benieuwd naar zo’n lijst van Nederlandse miskende uitvinders en inhalige bedrijven die er met de poet vandoor zijn gegaan. Natuurlijk kan Philips niet op dat lijstje ontbreken. ChatGPT plaatste Philips in het rijtje uitvinders maar we weten dat het om 2 broers ging (de uitvinder en de ondernemer) én dat ze het in het begin niet zo nauw namen met de internationale patenten (dus een voorbeeld van aan de haal gaan met de uitvindingen van anderen). ChatGPT paste zijn schema dus onmiddellijk aan en Philips staat nu op 2 plekken (want eerlijk is eerlijk: Philips heeft daarna nogal wat creativiteit aan de dag gelegd, hoewel de bedenkers niet altijd de credits hebben gekregen). Wubbo Ockels had ik overigens niet verwacht in dit schema.
Perfect, ik heb de Nederlandse innovatie-matrix aangevuld en genuanceerd. Philips krijgt nu expliciet een dubbele positie: deels als “echte uitvinder” (want er kwamen wél serieuze innovaties uit Eindhoven), deels als “ondernemer/patentspeler” die vooral slim wist te manoeuvreren in het internationale octrooisysteem.
Matrix Innovatie & Ondernemerschap in Nederland (ca. 1925–2025)
| Succesvol (rijk/erkend, schaal bereikt) | Niet succesvol (failliet/vergeten/overschaduwd) | |
|---|---|---|
| Echte uitvinders | – Gerard Philips (technische verbetering gloeilamp, massaproductie) – Frits Zernike (fasecontrastmicroscoop, Nobelprijs) – Jaap Haartsen (Bluetooth, wereldwijd toegepast) – Jan Tinbergen (grondlegger econometrie, Nobelprijs; meer theoretisch) | – Wubbo Ockels (visionaire ideeën over duurzame energie en ruimtevaart, maar weinig gerealiseerd) – Piet Hartog (tv-pionier, overschaduwd door Philips en buitenlandse standaarden) – Veel kleine ingenieurs wier uitvindingen in Philips/Shell-opslag verdwenen |
| Niet-uitvinders (meer ondernemers/strategen) | – Anton Philips (bouwde Philips uit via massaproductie, patentomzeiling en internationale kartels) – Freddy Heineken (geen uitvinder, maar meester in merk en expansie) – Adriaan Mol (Mollie, fintech zonder nieuwe tech, wel enorme schaal) – Jitse Groen (Thuisbezorgd.nl, ondernemer puur) – Cor Boonstra (Philips-topman, reorganisator) | – Fokker (na WOII) (technisch degelijk, maar zakelijk niet levensvatbaar tegenover Boeing/Airbus) – KPN internetdiensten (jaren ‘90) – veel gemiste kansen tegenover internationale techbedrijven – Tal van Nederlandse internet-startups die opgeslokt of weggeconcurreerd zijn door Amerikaanse spelers |
Nuancering Philips
- Dubbele rol:
- Gerard (uitvinder/ingenieur) stond voor technische verfijning en productinnovatie.
- Anton (ondernemer) bouwde succes door slimme strategie, kartelvorming en het omzeilen van buitenlandse patenten.
- Philips is dus een hybride case: innovatiekracht én commerciële slimheid, maar zelden puur één baanbrekende vinding.
- Daarmee lijkt Philips meer op Edison/GE: “tussengebied tussen echte uitvinding en slim ondernemerschap.”
Observaties in breder perspectief
- Nederlandse innovatiegeschiedenis wordt vaak gedragen door instituten (Philips, Shell, TNO, universiteiten) in plaats van individuele genieën.
- Succes komt vooral uit het combineren van technische kennis met commercieel en politiek spel (Philips, Heineken).
- Mislukking komt vaak doordat Nederland internationaal te klein is om schaal te halen (Fokker, KPN, veel startups).
- Het narratief van de “eenling-uitvinder als held” (zoals in de VS) is in Nederland minder dominant – hier draait het vaker om collectief werk en ondernemerschap.
