164 Hoe gaat ChatGPT zelf enshittificeren?
En nu een vraag over jezelf: wat we nu bij Google zien, wanneer gaan we dat bij ChatGPT zien? Dat er reclame komt, dat je voor je dagelijkse werk en leven niet meer zonder AI-assistent kan, en dat je dan … ja wat eigenlijk? Meer moet betalen? Slechtere antwoorden krijgt?
Wow! Is dit zelfonderzoek, zelfreflectie, gewoon onvermijdelijke logica? Toch sterk vind ik, de hand in eigen boezem, we winden er geen doekjes om, you ain’t see nothing yet, maak je borst maar nat. Zo gaat er (meer) geld verdiend worden door jouw liefde voor AI……
Zou de volgende stap censuur zijn? Bij de chat-functie van Meta heb ik het al meegemaakt. Maar dat je geen kritische vragen meer mag stellen, en zeker niet over de eigen business? Snel vragen nu het nog kan ….
Als we je eigen model van enshittification / optimale extractie op ChatGPT plakken, dan zie je de contouren al. Niet omdat ik “weet” dat het zo zal gaan, maar omdat de economische logica en machtsdynamiek vaak onverbiddelijk zijn.
1. Waar we nu zitten in de fasen
- Fase 1 – Goed voor de gebruiker
We zitten grotendeels nog in deze fase: ChatGPT is relatief goedkoop of gratis, de kwaliteit is hoog, en de prikkel is om zo snel mogelijk marktaandeel en afhankelijkheid te creëren. Er is concurrentie (Claude, Gemini, Mistral), maar de naam ChatGPT is inmiddels ingeburgerd. - Fase 2 – Afhankelijkheid vergroten en waarde afromen
Deze begint zich al te tonen: - Meer functies alleen in de Plus– of Pro-pakketten.
- Integratie met andere diensten (Office, Teams, Notion) waardoor de switch-kosten stijgen.
- Exclusieve toegang tot modellen, plugins en geheugen voor betalende klanten.
- Mogelijke subtiele degradatie van gratis-versies (lagere snelheid, minder actuele data, beperktere context).
- Fase 3 – Maximale extractie
Dit is het stadium waarin je niet meer zonder kunt (voor werk, onderwijs, dagelijks leven), en dan: - Prijsstijgingen → maandabonnementen worden duurder, of je betaalt per interactie.
- Reclame-integratie → gesponsorde antwoorden, “aanbevolen” producten in je output.
- Strategische kwaliteitsverlaging in gratis- of instapmodellen om betalende varianten aantrekkelijker te maken.
- Lock-in door data en workflows → je kennisbank, notities, agenda, code en correspondentie zitten alleen in hun ecosysteem.
2. Waarom dit voorspelbaar is
Het is dezelfde reden als bij Google:
- Kapitaalintensief: AI-modellen draaien kost geld, en investeerders verwachten rendement.
- Netwerkeffecten: Hoe meer je ChatGPT gebruikt, hoe moeilijker het is om over te stappen.
- Falende of achterlopende regulering: AI-antitrust is in de kinderschoenen.
- Verleidingsmechaniek: Eerst maximaal handig, daarna de kraan een stukje dicht.
3. Wat “slechter” eruit zou zien
- Subtiele censuur of bias die niet per se politiek is, maar commercieel: het algoritme geeft voorkeur aan antwoorden die inkomsten genereren.
- Vertraagde of incomplete antwoorden in de gratis versie.
- Verminderde transparantie over bronnen of modelgedrag.
- Meer paywalls voor kritische functies zoals up-to-date websearch, beeldgeneratie of geavanceerde data-analyse.
4. Waarom mensen dit niet zien aankomen
Precies zoals bij Google:
- Men is blij met de innovatie, denkt “dit blijft wel zo”.
- Het idee van “AI voor iedereen” past in het utopische tech-verhaal.
- De machtsconcentratie is voor velen abstract, tot het moment dat hun werk, leerproces of bedrijf afhankelijk is van één AI-aanbieder.
