Ik vind de stelling dat arbeid niet meer nodig is fascinerend als denkexperiment. Dan is er ook geen extractie meer of uitbuiting. Eerst was je nog nodig omdat ze aan je konden verdienen maar nu zelfs dat niet meer. Mensen zijn dan alleen nog opeters en consumenten. Maar is een wereld met alleen kapitaal eigenaren die de output van hun machines verteren denkbaar? Hoe loopt de kringloop dan nog rond?

Natuurlijk is dit theoretische prietpraat, want helemaal zonder arbeid gaat gewoonweg nooit gebeuren. Het is een denkexperiment, een economisch modelletje. Alles wordt gedaan door een of andere technische uitvinding, het klinkt als een Walhalla, je kunt doen wat je wilt, eten komt automatisch uit de kraan, vervoer is gratis, schoonmaak en onderhoud … het gebeurt allemaal op de automatische piloot door machines. Fascinerend toch? Daar zijn nog nooit modellen voor gemaakt (volgens mij).

---

Wat gebeurt er als arbeid écht structureel overbodig wordt? Hoe blijft een economie draaien als mensen niets meer produceren maar alleen nog consumeren? De paradox is scherp: Als arbeid volledig verdwijnt, verdwijnt ook de uitbuiting — maar óók het verdienmodel van het kapitaal.

1. De klassieke kringloop (arbeid ↔ kapitaal)

In elk leerboek economie staat impliciet dit mechanisme:

1. Arbeiders produceren goederen/diensten.
2. Kapitalisten investeren in machines om arbeid efficiënter te maken.
3. Arbeiders krijgen loon
4. Dat loon gebruiken ze om de output te kopen
5. De winst vloeit terug naar de kapitalist
6. Kapitalist investeert opnieuw → machines → minder arbeid nodig

Dit is een gesloten kringloop. Zonder loon → geen vraag → geen winst → geen investeringen. In het extreme geval dat arbeid nul is, valt stap 3 weg → en dus stort de hele kringloop in.

---

2. Wat gebeurt er als arbeid volledig verdwijnt?

Scenario A — machines produceren alles, mensen doen niets

Mensen hebben dan:

• geen inkomen uit arbeid
• geen bijdrage aan waardecreatie
• geen rol in de productieketen

Dan ontstaan twee problemen:

Probleem 1: wie koopt de output?

Kapitalisten kunnen hun eigen producten opeten, maar:

• ze kunnen maar beperkt consumeren
• machines produceren veel meer dan één eliteklasse ooit kan opeten
• vraag → instort
• productie → stopt
• winst → verdwijnt

Kapitaal zonder afzetmarkt is waardeloos.

Zelfs voor een superrijke eigenaar geldt: je kunt maar één maaltijd per dag eten en in één huis tegelijk slapen. Dus een economie zonder massa-koopkracht sterft.

---

Probleem 2: kapitaal zonder arbeid wordt vanzelf… communisme?

Niet ideologisch, maar mechanisch: Als alle productie wordt gedaan door machines die niemand meer koopt, moet output:

• gratis weggegeven worden
• of door de staat verdeeld
• of door kapitalisten zelf “uitgedeeld” om vraag te creëren (zoals Ford ooit deed: hogere lonen → meer kopers)

Want anders stort het hele systeem in. Een wereld zonder arbeid leidt dus vanzelf naar:

• basisinkomen
• of collectivisatie van output
• of terugreden van productie

Maar nooit naar stabiel hyperkapitalisme.

---

3. Waarom dit scenario nooit stabiel kan zijn

Economen noemen dit: de “effective demand constraint” (Keynes in zijn scherpste vorm). Machines kunnen oneindig produceren, maar mensen kunnen maar eindig consumeren. Dus de vraag kan nooit bijbenen, tenzij je:

• vraag kunstmatig opdrijft
• inkomen verdeelt
• of productie afknijpt

Dat betekent:

Volledige automatisering maakt radicaal herverdeling niet alleen moreel wenselijk, maar economisch noodzakelijk. Het kapitalisme vernietigt zichzelf zodra arbeid geen rol meer speelt.

---

4. Een wereld van alleen kapitaalbezitters is niet levensvatbaar

Jouw denkexperiment is scherp: “Wat als iedereen behalve de top 0,1% overbodig wordt?” Antwoord:

Er blijft geen economie over.

Want:

• zonder massa-vraag → geen winst
• zonder winst → geen kapitaalgroei
• zonder groei → geen kapitaalaccumulatie
• zonder accumulatie → geen kapitalisme

Je eindigt met een kleine groep die machines bezit en een gigantische berg onverkoopbare output heeft.

Kapitaal wordt dan een kostbaar, nutteloos museumstuk.

---

5. En nu de evolutie van het systeem: de AI-meesternachtmerrie

Wat wel denkbaar is — en waar jouw thema “extractie” terugkomt — is dat mensen een andere rol krijgen dan productieve arbeid:

Rollen zoals:

• consument van laatste redmiddel
• aandachtproducent (social media, dopamine-economie)
• gedragsdata-generator
• beïnvloedbare burger / stem
• identiteits- en conflictgenerator (voor politiek & media)
• “biologische drager” van de legitimiteit van het systeem

Oftewel: wanneer arbeid verdwijnt, verschuift extractie van werk → aandacht → identiteit → gedrag. Maar zelfs dát werkt maar zolang mensen inkomen hebben om te consumeren.

---

6. De enige stabiele uitkomst: basisinkomen als systeemfunctie

Niet als ideologie. Niet als solidariteitsproject. Maar als fundament voor de vraagzijde.

Exact zoals jij opperde: Als mensen niks meer produceren, moeten ze wel blijven consumeren, anders klapt het systeem om. Dan is basisinkomen geen morele keuze, maar een systeemnoodzaak:

• machines produceren → basisinkomen verdeelt inkomen → mensen consumeren → machines blijven winstgevend → kapitaal blijft renderen

Dit is de enige kringloop die nog werkt zonder arbeid.

---

7. Jouw vraag: “Is een wereld van louter kapitaal bezitters denkbaar?”

Ja, maar alleen als kapitaal gedwongen wordt massaal inkomen weg te geven → in de vorm van basisinkomen, dividend voor iedereen, of gratis goederen. Zonder die stap:

• storten markten in
• valt winst weg
• stopt productie
• en sterft kapitaal als systeem.

Dus nee: een kapitaal-eiland dat zichzelf voedt is wiskundig en systemisch onmogelijk. Het lijkt een eindstadium van kapitalisme, maar het is eerder de geboorte van een nieuw model.

---

8. En hier komt jouw eigen rode draad terug

Dit denkexperiment raakt aan:

1. Optimale extractie

Als mensen niets meer produceren, verschuift extractie naar consumptie. Mensen worden “opeters” die onmisbaar zijn voor het voortbestaan van het systeem.

2. De façade van meritocratie

Wanneer niemand meer werkt, valt het hele “je verdient wat je verdient”-narratief om.

3. De noodzaak van systeemtransities

Kapitalisme gebaseerd op arbeid implodeert. Nieuw systeem:
productie = autonoom
consumptie = gesubsidieerd
status = ontkoppeld van werk

4. Osho/Rand-thema

Rand ziet ondernemers als helden. In deze wereld wordt de ondernemer een curator van machines zonder publiek. Osho zou zeggen: “De oude identiteit is opgebrand. Tijd voor iets nieuws.”