390 Google zero en zwart gat
Dat is zo’n beetje de conclusie van een artikel uit de Volkskrant. Zie onder voor de samenvatting door AI. En ik heb zelf ook een samenvatting gemaakt en die naast die van ChatGPT gelegd. Grofweg klopt die wel hoewel ikzelf andere accenten heb gelegd. Steeds meer mensen gebruiken AI voor hun zoekopdrachten. Waarom zou je nog zelf gaan zoeken op Google of een andere ‘normale’ zoekmachine als AI dat allemaal voor je uitzoekt en je soms ook nog naar de mond praat? Er is weinig meer aan te doen, het is deels al werkelijkheid. AI maakt fouten (die zich herhalen), antwoorden worden soms gestuurd (naar commerciele doelen of naar antwoorden die minder gevoelig liggen), mensen worden er lui van en iedereen krijgt (nog meer) te zien wat in zijn eigen straatje past (een gemeenschappelijke ervaring wordt zeldzaam). De originele bronnen worden nauwelijks meer geraadpleegd zodat daar de abonnees en inkomsten opdrogen en die bronnen zijn nou net weer nodig om …. AI te voeden. Google zero en/of het internet dat zichzelf opeet. Hoe dat verder moet is lastig te zeggen. Ik maak er zelf ook grof gebruik van, ik zie de gevaren, ik beweer dat ik de inhoud zelf controleer, maar ook ik ben lui en het gemak dient de mens. Vooralsnog ben ik tevreden maar ook ik voorspel dat deze tijd van ‘prima bruikbare’ antwoorden niet zonder meer zal blijven. En als klap op de vuurpijl: AI geeft zelf antwoord op de vraag wat hier aan de hand is en hoe verder ….
Zie ook eerdere blog over gevaren van AI.
🧩 1. De economische logica: ja, het internet eet zichzelf op
De term “Google Zero” is geen sciencefiction maar een logisch eindpunt van de huidige prikkels.
Het internet is opgebouwd rond aandachtseconomie:
- Google stuurt verkeer naar websites.
- Die websites verkopen die aandacht via advertenties of abonnementen.
- Google verdient mee door zelf advertenties te verkopen.
Zodra Google (of ChatGPT, Perplexity) zelf het antwoord aflevert, verdwijnt de prikkel om door te klikken. De gebruiker krijgt wat hij wil, de uitgever verliest bezoek, en de zoekmachine versterkt zijn monopolie. Dat is de essentie van de “slang die zichzelf opeet”: De modellen van AI voeden zich met journalistieke inhoud, maar doden tegelijk hun voedingsbodem. Het lijkt op de “optimale extractie” waar jij vaak over schrijft: een systeem dat zo efficiënt waarde onttrekt dat het zijn eigen toekomst ondermijnt.
📰 2. De mediahoek: mogelijke strategieën
a. Kwalitatieve verdieping en identiteit
Nieuwsmedia die overleven, doen dat niet door nóg sneller te zijn, maar door onderscheidend en betrouwbaar te zijn.
- Minder “commodity news”, meer context, analyse en duiding.
- Minder SEO, meer identiteit en merkvertrouwen (zoals De Correspondent of De Groene).
- Sterke columnisten en unieke invalshoeken die AI niet makkelijk kan nabootsen.
Nieuws wordt dan niet iets wat je consumeert, maar iets waar je lid van bent.
b. Gesloten ecosysteem en community-model
Zet minder in op clicks, meer op ledenbinding.
- Nieuws als community service: lezers betrekken, input vragen, debatten organiseren.
- Toegevoegde waarde in exclusieve toegang, live-evenementen, expertchats, of “achter de schermen”-content.
- Dit versterkt de emotionele waarde van het abonnement, niet alleen de informatieve.
c. Technologische defensie en coöperatie
- Licentiemodellen afdwingen: laat AI betalen voor toegang (zoals de NYT doet).
- Samenwerken aan publieke alternatieven zoals GPT-NL of European News Data Trusts.
- Juridisch en technisch: sites afschermen voor ongeautoriseerde scraping.
- Investeer zelf in AI-tools die journalisten helpen — niet vervangen.
d. Hybride distributie
De nieuwe realiteit is dat nieuwsconsumptie via chatbots en sociale platforms blijft groeien.
Daarom:
- Optimaliseer voor AI-distributie (metadata, samenvattingslicenties, transparantie).
- Zorg dat jouw merk in die AI-antwoorden zichtbaar en klikbaar blijft.
- Denk als een content-provider, niet alleen als uitgever.
🌍 3. Systemische gevolgen als de trend doorzet
- Verlies van gemeenschappelijke realiteit
Iedereen krijgt zijn eigen gepersonaliseerde samenvatting; de publieke sfeer versplintert.
→ Minder gedeelde feitenbasis, meer polarisatie. - Uitholling van kennisproductie
AI-systemen genereren synthetische informatie, maar zonder oorspronkelijke journalistiek droogt de bron op.
→ “Papier-maché-kennis”: glad, maar zonder inhoud. - Concentratie van macht
Google, OpenAI, Meta en Anthropic controleren niet alleen de distributie, maar ook de epistemologie — wat waar is.
→ Informatie-soevereiniteit verschuift van publieke naar private spelers. - Afnemende mediageletterdheid
Gebruikers leren niet meer kritisch lezen of bronnen beoordelen.
→ Passieve consumptie van plausibele verhalen in plaats van waarheidsvinding. - Verlies van innovatie in onafhankelijke media
Minder inkomsten betekent minder ruimte voor onderzoeksjournalistiek, buitenlandse verslaggeving of cultuurkritiek.
→ De publieke sfeer verarmt; AI voedt zich met steeds plattere data.
🎯 Samengevat
| Aspect | Gevaar | Kans / Strategie |
|---|---|---|
| Verdienmodel | Afnemend verkeer → minder advertenties | Abonnementen, communities, directe relatie met lezers |
| Bronvermelding | AI neemt content over zonder klik | Licentieafspraken of eigen AI-partnerships |
| Publiek gedrag | Luiheid, desinteresse in bronnen | Educatie en mediageletterdheid bevorderen |
| Informatiekwaliteit | Hallucinaties, misinformatie | Merk bouwen op betrouwbaarheid en diepgang |
| Systemisch risico | “Internet eet zichzelf op” | Coöperatieve, ethische AI-ecosystemen bouwen |
💡 Mijn conclusie:
Ja, het gevaar van “Google Zero” is reëel. De enige uitweg voor nieuwsmedia ligt niet in meebewegen met snelheid, maar in herdefiniëren van waarde: journalistiek als maatschappelijke infrastructuur, niet als klikproduct. Wie erin slaagt een betekenisvolle band met zijn lezers te behouden — menselijk, transparant en verifieerbaar — kan zelfs in een AI-tijdperk overleven.
Samenvatting van het artikel “Hoe AI het web dreigt op te eten: wie gaat er nog naar de bron als je een bot hebt?” (Laurens Verhagen, de Volkskrant, 1 november 2025)
Het artikel van Laurens Verhagen beschrijft hoe kunstmatige intelligentie (AI) – met name chatbots en AI-zoekmachines zoals ChatGPT, Google’s AI Overviews en Perplexity – het internet en de nieuwsmedia fundamenteel veranderen. De kernvraag: als een bot al een antwoord formuleert, wie bezoekt dan nog de oorspronkelijke bron?
1. Van zoekmachine naar antwoordmachine
Google’s nieuwe AI-functies, die zoekresultaten samenvatten in korte teksten, hebben geleid tot fouten en misinformatie (zoals het beruchte advies om lijm op pizza te doen). Hoewel Google verbeteringen doorvoerde, blijft het fundamentele probleem bestaan: taalmodellen verzinnen soms antwoorden (“hallucinaties”) omdat ze zijn getraind op het voorspellen van woorden, niet op waarheidsvinding.
Onderzoek van de Consumentenbond toonde aan dat 20 van de 100 AI-antwoorden van Google fouten bevatten. Vaak komt informatie uit commerciële of verouderde bronnen. De BBC vond soortgelijke problemen: meer dan de helft van AI-antwoorden gebaseerd op eigen artikelen bevatte onjuistheden of verdraaiingen.
2. Luiheid en verlies van kritisch vermogen
Volgens José van Dijck (Universiteit Utrecht) stimuleren chatbots intellectuele luiheid: gebruikers nemen antwoorden klakkeloos over zonder de oorspronkelijke bronnen te raadplegen. Ook Renée van der Nat (Hogeschool Utrecht) waarschuwt dat jongeren hierdoor niet meer in aanraking komen met nieuwsmerken als NOS, NRC of de Volkskrant.
Cijfers uit het Digital News Report 2025 tonen deze verschuiving:
- 60% van de jongeren gebruikt platforms als Google of Meta voor nieuws.
- 1 op de 20 Nederlanders gebruikt een AI-chatbot voor nieuws; bij 18-34-jarigen is dat al 1 op de 10.
- Onderzoek van Pew Research laat zien dat slechts 8% van de gebruikers nog doorklikt naar nieuwslinks wanneer Google een AI-samenvatting toont (tegenover 15% zonder AI).
3. De media-industrie in crisis
De opkomst van AI-antwoordmachines vormt een nieuwe klap voor nieuwsuitgevers. Minder klikken betekent minder advertentie-inkomsten en abonnees. Dit wordt ook zichtbaar in cijfers: 49 van de 50 grootste Engelstalige nieuwswebsites zagen hun bezoekersaantallen dalen.
Uitgevers vrezen een “Google Zero”-scenario, waarbij al het verkeer via Google wegvalt. Sommigen zoeken samenwerking met AI-bedrijven (zoals Financial Times en Washington Post met OpenAI), maar anderen – zoals The Guardian – stopten met AI-samenvattingen wegens te veel fouten.
AI-expert Laurens Vreekamp noemt dit riskant: “Je kunt geen betrouwbaar journalistiek product combineren met een technologie die onzekerheid toevoegt.”
4. Bots blijven scrapen ondanks verboden
Hoewel uitgevers in hun websites aangeven dat AI-bots niet mogen “scrapen” (inhoud kopiëren), negeren bedrijven als Perplexity en OpenAI deze beperkingen volgens Cloudflare en NDP Nieuwsmedia.
De New York Times spande zelfs een rechtszaak aan tegen OpenAI wegens auteursrechtenschending. NDP Nieuwsmedia pleit voor betaalde licenties en verwijst naar het Nederlandse project GPT-NL van TNO, dat AI traint met goedgekeurde journalistieke data.
5. Papier-maché-internet
Taalwetenschappers Emily Bender en Alex Hanna (in The AI Con) waarschuwen dat AI de oorspronkelijke betekenis van teksten “remixt” tot synthetische content zonder context of begrip. Bender vergelijkt dit met papier-maché: oude kranten worden verpulverd tot iets nieuws, waarbij de originele inhoud verloren gaat.
Het risico is een vicieuze cirkel: AI-systemen gebruiken websites als Wikipedia en nieuwssites als bron, maar door de populariteit van AI bezoeken mensen die bronnen niet meer — waardoor die uitdrogen. Uiteindelijk bijt AI “in zijn eigen staart”: zonder bronnen kan het zichzelf niet meer voeden.
Conclusie
Verhagen schetst een zorgwekkend beeld van een informatie-ecosysteem waarin gemak en snelheid het winnen van diepgang en betrouwbaarheid. Chatbots dreigen zowel de kwaliteit van kennis als de economische basis van journalistiek te ondermijnen. Als mensen de bron niet meer bezoeken, verdwijnen onafhankelijke media – en daarmee de grondstof waar AI zelf op draait.
Bronvermelding:
Verhagen, L. (2025, 1 november). Hoe AI het web dreigt op te eten: wie gaat er nog naar de bron als je een bot hebt? De Volkskrant. Geraadpleegd via archive.today snapshot van 2 november 2025.
