366 Meester-Margarita: een workshop
Zoals ik eerder zei: ik heb elementen uit dit boek gebruikt in mijn schrijfcursus. Ook ik heb een verhaal gemaakt van een worstelende schrijver (Ivo) die een muze nodig had om zijn boek af te schrijven. De hoofdpersoon is daarbij geïnspireerd door het boek Meester-Margarita en zit met een aantal vragen over het boek waar hij niet goed uitkomt. De hoofdpersoon ontwikkelt zo zijn eigen (afwijkende) interpretatie en besluit die te delen met andere lezers. Er volgt een workshop of lezing over dit boek, de hoofdpersoon gaat in discussie met de deelnemers.
Het gaat er mij natuurlijk vooral om dat ik (als echte schrijver) op deze manier de gelegenheid krijg mijn eigen (omstreden) visie op MM te kunnen geven. Het betreffende hoofdstuk uit mijn boek ‘Stoel 32D’ vind je hieronder. Het is, zo zie ik met terugwerkende kracht, vergelijkbaar met wat ik rond Jheronimus Bosch eerder heb gedaan: mijn eigen interpretatie maken vanuit een gekozen perspectief dat past bij mijn thema’s. Bosch als zakenman eerder dan kunstenaar, rond het thema economie, rijkdom, ondernemerschap. Bulgakov als charmeur en verleider eerder dan de teruggetrokken en bescheiden kunstenaar, rond het thema foute man en familie-opstellingen. Dat is ook de reden waarom ik tussen haakjes (omstreden) erbij heb gezet. Ik streek hiermee tegen de haren van de kenners die zich hier al veel langer en meer in verdiept hebben. Een Bulgakov-expert die ik ooit heb benaderd vond het allemaal maar ver gezocht en had niet de neiging er inhoudelijk op in te willen gaan.
Welke stellingen of lessen kun je uit de workshop halen die Ivo zijn publiek voorhoudt? Hij heeft een aantal afwijkende vragen en stellingen in lezingen van het bijzondere boek van Bulgakov. Vervolgens wil ik een analyse vanuit het perspectief van Rudy’s ruimte en zijn fascinatie voor foute mannen. Zien we in deze lezing van Ivo al elementen die later terug komen in de blogs?
Uit de workshoppassage in Stoel 32D (in het document “Boekenclub over Meester en Margarita”) komen een aantal stellingen, inzichten en afwijkende interpretaties naar voren die typerend zijn voor Ivo’s manier van denken — en die inderdaad aansluiten bij de latere thematiek in Rudy’s ruimte rond “foute mannen”, maskers en systeemdenken.
Hieronder de essentie in drie delen.
🧭 1. Kernstellingen die Ivo zijn publiek voorhoudt
| Thema | Ivo’s stelling of afwijkende visie | Toelichting |
|---|---|---|
| De duivel is niet slecht | “De duivel ontmaskert dingen, houdt een spiegel voor, heeft oog voor misstanden en onrechtvaardigheid.” | Ivo leest Woland als een morele kracht, niet als kwade macht — een paradoxale hoeder van balans. |
| God en duivel zijn één | “Alleen de duivel bestaat. De duivel is God. Hij heeft een tegenpool voor zichzelf gecreëerd omdat goed niet zonder kwaad kan bestaan.” | Hiermee keert hij het traditionele religieuze schema om; moreel evenwicht is een systeem, geen geloof. |
| Boelgakov als systeemdenker | “Boelgakov probeert steeds de andere kant van het verhaal te laten zien — de achterkant van het gelijk.” | De schrijver ziet hij als iemand die voortdurend tegenkrachten onderzoekt om evenwicht te herstellen. |
| Motief ‘balansherstel’ | “Het hele werk draait om herstel van balans: tussen goed en kwaad, man en vrouw, geloof en ongeloof.” | De centrale meta-boodschap van Ivo’s lezing: morele of relationele onbalans vraagt om tegendruk. |
| Autobiografisch en moreel gekleurd | “Boelgakov zet zichzelf mooier neer dan hij is; de arme meester is een pose.” | Ivo doorziet de façade van de kunstenaar: slachtofferschap als zelfrechtvaardiging. |
| De muze als instrument | “De meester speelt bescheiden om bewonderd te worden; Margarita doet al het werk.” | Hij noemt dit expliciet een ‘zwak punt’ van het boek en verwijt Boelgakov manipulatie onder het mom van romantiek. |
| De schrijver als ‘dandy’ | “Boelgakov had alles van een dandy: charmeur, ijdel, flirt, vrouwengek.” | Hij gebruikt biografische details om te laten zien hoe artistieke ernst samengaat met verleiding en zelfbeeld. |
| Schuld en familiesysteem | “Hij voelde zich schuldig omdat hij zijn vaderrol niet had vervuld; zijn prestatiemotivatie is tegenkracht.” | Ivo past een systemische lezing toe: kunst als poging tot herstel van familiale verhoudingen. |
| Het hogere systeem / het lot | “Er zijn krachten op de achtergrond die de balans herstellen; wat op je pad komt, is niet toevallig.” | De duivel wordt vervangen door ‘het systeem’ of synchroniciteit — een seculiere spiritualiteit. |
| Schrijven als morele plicht | “Mijn boek moet af omdat het anderen kan helen; dat is mijn rol in het systeem.” | Ivo projecteert Boelgakovs missie op zichzelf: schrijven als instrument van heling en betekenis. |
💬 2. Centrale lessen die Ivo meegeeft
- Waarheid schuilt in de paradox.
Goed en kwaad, man en vrouw, God en duivel: het zijn elkaars noodzakelijke tegenpolen. - De duivel is een metafoor voor moreel evenwicht.
Zonder tegenspel ontstaat stagnatie — moreel, politiek of relationeel. - Elke mens speelt rollen.
Boelgakov verhult zijn eigen ijdelheid onder het masker van bescheidenheid; zo ook wij. - Liefde en macht zijn systemisch verbonden.
De vrouw die redt (Margarita) en de man die faalt (de Meester) zijn twee zijden van hetzelfde mechanisme. - Schrijven of scheppen is een manier om schuld te verzoenen.
Boelgakovs roman én Ivo’s eigen schrijven dienen hetzelfde doel: balans herstellen tussen plicht, schuld en verlangen. - Het lot bestaat als systeemdynamiek, niet als bovennatuurlijke macht.
Toeval en synchroniciteit vervangen religie.
🔍 3. Verbinding met Rudy’s ruimte en het thema “foute mannen”
De workshop fungeert als proeftuin voor veel van de ideeën die later in Rudy’s ruimte terugkomen:
| Motief bij Ivo | Doorwerking in Rudy’s ruimte |
|---|---|
| De meester als foute man | Rudy’s latere essays onderzoeken hoe mannen hun kwetsbaarheid maskeren door charisma, zelfverheffing of het spel van de ‘kunstenaar’. Ivo’s analyse (“de meester is geen bescheiden man maar een poser”) is de kiem hiervan. |
| De muze die redt maar ook wordt misbruikt | Past bij Rudy’s reflecties over vrouwen die kiezen voor onbereikbare mannen en het systemische patroon van redders en afhankelijken. |
| Het systeem dat balans zoekt | Ivo’s begrip van “balansherstel” is de voorloper van Rudy’s latere economische en relationele theorieën over optimale extractie en de top van de subtop. |
| De duivel als noodzakelijke tegenkracht | Rudy gebruikt dit motief later om te laten zien dat ‘foute’ krachten (mannen, bedrijven, elites) evolutionair of systemisch functioneel kunnen zijn. |
| De dandy / façade | Boelgakovs uiterlijk vertoon en charme echoën Rudy’s latere fascinatie met maskers, imago en morele schijn. |
✳️ 4. Samenvattende duiding
De workshop is niet zomaar een boekbespreking, maar een zelfreflectie in vermomming:
Ivo gebruikt Boelgakov om zijn eigen positie te verkennen — als man, schrijver en zoeker naar betekenis.
“Boelgakov geloofde niet in God, maar in balans.”
Dat is ook Ivo’s credo, en later dat van Rudy: het kwaad, de fout, de verleiding — ze zijn nodig om het systeem levend te houden.
