Rudy's ruimte

Ik heb er vaak naar geluisterd en met veel genoegen: de FM-radio. In staat om een geweldige geluidskwaliteit te verzorgen, ondanks de hoogste frequentie die ergens rond de 15.000Hz ligt. Vroeger als kleine jongen was ik zelfs zo enthousiast dat ik een eigen draaibare antenne op het dak van mijn ouders had om Duitse zenders ruisvrij stereo te kunnen ontvangen. Tot mijn eigen verbazing klonk het regelmatig beter dan mijn eigen vinyl-platen om een toch niet misselijke draaitafel met mc-element, met name bij live-uitzendingen was dat het geval. Anyway: ik lees zomaar bij toeval een droevig verhaaltje op Facebook over de uitvinder en hoe het niet goed met hem is afgelopen. Ik neem het hier integraal over met Nederlandse vertaling:

Op 6 november 1935 stond een ingenieur genaamd Edwin Howard Armstrong voor het Institute of Radio Engineers in New York. Zijn paper droeg een eenvoudige titel: “Een methode om radiostoringen te verminderen via een frequentiemodulatiesysteem.” Wat hij onthulde was allesbehalve eenvoudig. Armstrong had FM-radio uitgevonden – een manier om geluid door te geven zonder het gekraak en de ruis van AM. Voor het eerst konden stemmen en muziek met adembenemende helderheid worden gehoord. Het had zijn triomf moeten zijn. In plaats daarvan werd het zijn ondergang. Armstrong was geen onbekende in de wereld van uitvindingen. Hij had de wereld al de regeneratieve schakeling en de superheterodyne-ontvanger gegeven, technologieën die radio praktisch en betrouwbaar maakten. Maar elke doorbraak bracht hem in conflict met machtige bedrijven – AT\&T, Westinghouse, en bovenal RCA. FM bedreigde het imperium van RCA. Zij hadden fortuinen geïnvesteerd in AM en waren niet van plan dat te laten verdwijnen. Armstrong bouwde zijn eigen FM-netwerk op frequenties tussen 42 en 49 MHz – een revolutie in wording. Maar in 1945, na zware lobby, wees de FCC de FM-band opnieuw toe aan 88–108 MHz, waardoor Armstrongs systeem in één klap waardeloos werd. Jaren werk werden met één pennenstreek uitgewist. Er volgde nog erger. FM-zenders werden beperkt tot een lager vermogen, waardoor hun bereik ernstig werd ingeperkt. RCA zette vol in op televisie, terwijl Armstrong werd meegesleurd in eindeloze, verwoestende rechtszaken. Zijn genialiteit raakte begraven onder corporatieve druk en juridische gevechten.Op 31 januari 1954, 63 jaar oud, schreef Armstrong – uitgeput en gebroken – een afscheidsbrief aan zijn vrouw Marion. Daarna stapte hij uit het raam van de 13e verdieping van zijn appartement in New York. Toch horen we elke keer dat we FM afstemmen zijn nalatenschap. De heldere noten van een lied, de zuivere klank van een menselijke stem zonder ruis – dat was Armstrongs gave. Hij schonk ons stilte tussen het lawaai. De geschiedenis heeft misschien geprobeerd hem het zwijgen op te leggen, maar zijn uitvinding spreekt nog steeds voor hem.

Wie was deze Armstrong? Klopt dit verhaal (waar ik nooit van gehoord heb)? Is dit een typisch voorbeeld van hoe die dingen gaan: de eenzame uitvinder in zijn strijd tegen de grootmachten die er met de poet vandoor gaan?

1. Wie was Armstrong?

• Edwin Howard Armstrong (1890–1954) was een Amerikaanse elektrotechnisch ingenieur.
• Hij werd bekend als een van de belangrijkste pioniers in de radiotechniek:
• Regeneratieve schakeling (1912): maakte radiosignalen veel sterker en praktischer.
• Superheterodyne ontvanger (1918): tot op de dag van vandaag de basis van vrijwel alle radio’s.
• Frequentiemodulatie (FM, 1933/1935 gepresenteerd): leverde kristalhelder geluid zonder de typische ruis en storingen van AM.
• Armstrong was geen zakenman pur sang, maar vooral een uitvinder. Hij zocht erkenning en verspreiding van zijn ideeën, maar raakte steeds verstrikt in conflicten met bedrijven die hun eigen belangen verdedigden.

2. Klopt dit verhaal?

Ja, de hoofdlijnen zijn historisch correct.

• RCA (Radio Corporation of America) had enorme belangen in AM-radio en later televisie. FM dreigde hun investeringen te ondermijnen.
• De FCC-beslissing in 1945 om de FM-band te verplaatsen van 42–49 MHz naar 88–108 MHz is gedocumenteerd. Dit maakte miljoenen FM-toestellen en infrastructuur onbruikbaar.
• Armstrong streed jarenlang in rechtszaken om patenten en erkenning, vaak tegen bedrijven die zijn technologie zelf gebruikten.
• In 1954, zwaar belast door financiële problemen en persoonlijke uitputting, pleegde hij zelfmoord.
• Ironisch genoeg bloeide FM-radio pas in de decennia daarna op, met name vanaf de jaren 1960 (muziekstations, stereo).

Het verhaal is dus geen mythe, maar wel enigszins gestileerd om de tragiek te benadrukken.

3. Is dit een klassiek voorbeeld van machtsmisbruik?

Ja, het past in een bredere logica van macht versus innovatie.

• Corporaties beschermen bestaande belangen
  Grote bedrijven die miljarden in een bestaande technologie hebben gestoken, zijn vaak niet de eersten die diezelfde technologie ondergraven met iets beters. Innovatie betekent voor hen vaak kannibalisatie van hun eigen winsten.
  → RCA en AM/TV tegenover Armstrong en FM.
• Regelgeving als wapen
  De herindeling van frequenties door de FCC toont hoe regulering kan worden beïnvloed door lobby en machtsposities. Armstrong verloor niet omdat zijn uitvinding slecht was, maar omdat politieke en economische belangen zwaarder wogen.
• Ondernemers ≠ Innovatie
  Dit onderstreept jouw stelling: ondernemers (en vooral grote bedrijven) zijn niet per se motoren van vernieuwing.
• Ze omarmen innovatie alleen als die hun verdienmodel versterkt.
• Bedreigende innovaties worden vertraagd, kapotgelobbyd of opgekocht en in de kast gelegd.
• Armstrongs lot toont hoe individuen met radicale ideeën kunnen sneuvelen tegen gevestigde belangen.

Dit maakt Armstrongs verhaal niet alleen tragisch, maar ook exemplarisch: het is een vroeg voorbeeld van hoe het innovatieklimaat in kapitalistische systemen sterk wordt bepaald door macht en belangen, niet puur door technologische vooruitgang.

👉 Dit roept meteen bredere vragen op die bij jouw thema’s passen:

• Hoeveel andere Armstrongs zijn er geweest? Innovatoren die sneuvelden omdat hun ideeën niet pasten in de plannen van gevestigde macht.
• Is “de ondernemer als held van innovatie” een mythe? Of zijn ondernemers in de praktijk vooral beheerders van bestaande verdienmodellen?
• Wat zegt dit over ons systeem? Innovatie komt vaak wél van buitenstaanders en individuen, maar het succes wordt bepaald door wie de knoppen van macht en kapitaal in handen heeft.