424 Een wereld zonder arbeid in WBW-stijl
Wait … but Why? Een geweldige site die ik inmiddels al weer meer dan 10 jaar geleden ontdekte en op de voet volgde. Van ene Tim Urban. Oorspronkelijk en speels denker die nog steeds in de lucht is. Ik kom daar later nog op terug, een unieke stijl van schrijven met simpele hark-poppetjes die het verhaal vertellen. Kunnen we dat ‘wereldje zonder arbeid’ waarin iedereen zijn eigen appelboom heeft ook vertellen op die manier van WBW? Hé wacht eens even, hoe zit eigenlijk, waarom werkt dat zo? WBW dus. Ja natuurlijk kan dat! Een voorlopige afsluiting van het topic basisinkomen en de overgang naar blogs die dieper ingaan op het geheim van WBW.
De getekende poppetjes ontbreken helaas, nog te moeilijk voor Chat, maar komt nog wel.
Hier komt een WBW-achtige versie van jouw denkexperiment: een wereld zonder arbeid, volledig in Tim-Urban-stijl: poppetjes, absurdistische metaforen, groot verhaal in eenvoudige logica, en steeds één niveau dieper.
DE GROTE WERELD-ZONDER-ARBEID GIDS
(of: waarom jouw toekomstige baan misschien wordt vervuld door een zelfvullende appelboom)
Welkom bij dit denkexperiment. Trek je ruimtepak aan, we gaan ver vooruit— naar de plek waar arbeid dood is, kapitaal sterft van eenzaamheid, en de mens uiteindelijk verandert in… tja… iets anders.
1. Het oude spel: Mensen Doen Werk → Krijgen Geld → Kopen Spullen
Tot nu toe speelde de wereld een simpel spel: De cyclus:
- Jij doet werk
- Je krijgt geld
- Je koopt spullen
- Je houdt het systeem draaiende
- Kapitaal zegt: “Thanks hé!” en koopt nóg grotere spullen
Deze kringloop is zo oud als landbouw. Het werkte, want iedereen had een rol: kapitaal produceerde spullen, mensen kochten ze, en iedereen was gelukkig(ish).
2. De plot-twist: Machines worden slim. Te slim.
In 1850 waren machines dom en sterk.
In 1950 werden ze dom en snel.
In 2000 werden ze dom en verbonden.
In 2025 worden ze dom en gevaarlijk goed in jouw baan.
In 2035 worden ze slim genoeg om elkaar te upgraden zonder jouw hulp.
En daarna… hebben ze jou gewoon niet meer nodig. Je ziet de grafiek al voor je:
Menselijke arbeid ↓↓↓↓
Machine-arbeid ↑↑↑↑
3. De kringloop crasht (en niet zachtjes)
In de oude wereld verdiende jij geld door werk te doen. In de nieuwe wereld:
- 90% van de taken → robots
- 9% → AI
- 1% → een mens die toezicht houdt op twee knoppen: “Aan” en “Reset”
Nu komt het probleem:
Als niemand meer werkt, krijgt niemand meer loon. Als niemand loon krijgt, koopt niemand spullen. Als niemand spullen koopt, heeft kapitaal geen winst. Als kapitaal geen winst heeft, heeft niemand een reden om spullen te maken.
Dit is alsof je alle draden onder een kerstboom uittrekt en verwacht dat de lampjes blijven branden.
4. De mini-kapitalist met de appelboom
Op dit punt komt een geniale metafoor binnenrijden. Stel je voor dat iedere mens één machine heeft die:
- voedsel maakt
- energie levert
- warmte produceert
- Netflix draait
- én elk dingetje print dat je nodig hebt
Een soort futuristische appelboom die precies genoeg geeft om jou comfortabel in leven te houden. Dan krijg je dit: Automatisch gevolg:
- Aan 2 bomen heb je niets
- Aan 200 miljard bomen ook niet
- Aan handel heb je niets
- Aan geld heb je weinig
- Aan een markt heb je nul
- Aan kapitalisten heb je ongeveer evenveel als aan een teletextpagina
Iedereen wordt zijn eigen mini-economie.
Kapitalisme gaat poef → oplost in de lucht. Niet door revolutie, maar door overbodigheid.
5. Wat blijft er over in een wereld die niemand meer nodig heeft?
Scenario A: De Statische Utopia
Iedereen leeft comfortabel met één machine.
Geen werkdruk.
Geen armoede.
Geen onzekerheid.
Geen competitie.
Klinkt mooi. Maar dan komt de existentiële klacht:
“Is dit het nou?”
Je wordt een soort verwende, licht verveelde padvinder met een persoonlijk superapparaat.
Scenario B: De Mens wil Altijd Level 2
Mensen zijn raar. We vinden het niet genoeg om te leven, we willen betekenis, status en een verhaal. Dus zodra iedereen een basisboom heeft, ontstaan:
- luxe-bomen
- premium-bomen
- bomen met extra apps
- bomen die cappuccino kunnen maken
- bomen die je Instagramprofiel bijwerken
- bomen die je reputatie monitoren
- bomen die met andere bomen kunnen pronken
Ineens is er weer ongelijkheid. Niet door geld, maar door statussoftware-updates.
En bam: de markt is terug.
Scenario C: De Nieuwe Extractie
In een wereld zonder arbeid is er nog één grondstof: Jij.
Niet je arbeid, maar je:
- aandacht
- klikgedrag
- data
- emoties
- voorkeuren
- sociale identiteit
- stem
- kwetsbaarheid
De nieuwe fabrieken zijn platformen. De nieuwe producten zijn jij. Kapitalisme 2.0 draait niet op arbeid, maar op gedrag.
6. De enige manier waarop het systeem blijft bestaan
Of je nu de Utopia-, Prestige- of Platform-versie krijgt: de economie werkt alleen nog als er vraag bestaat.
Maar:
- machines produceren
- mensen kopen niets
- machines worden nutteloos
Dus de oplossing is logisch:
Een basisloop: (Machine-output) → (Basisinkomen) → (Consumenten) → (Vraagt op gang houden)
Zie het als een moderne fotosynthese:
Robots → produceren
Staat → verdeelt
Mensen → consumeren
Robots → kunnen blijven produceren
Het basisinkomen wordt geen idealisme, maar een technische noodzaak om het systeem draaiende te houden.
7. En de punchline (zoals WBW die zou schrijven)
We begonnen met het idee dat machines ons werk zouden overnemen. Dat was schattig naïef. Wat ze echt doen, is de fundamentele logica van onze samenleving herschrijven:
- arbeid → overbodig
- kapitaal → nutteloos zonder consumenten
- consumenten → hebben inkomen nodig dat niet meer uit arbeid komt
- inkomen → moet dus van de machines zelf komen
- werk → is niet meer de bron van waarde
- mensen → veranderen van arbeiders in betekeniszoekers
- economie → verandert van extractie naar circulatie
- status → wordt belangrijkste schaarste
We eindigen met een eenvoudige waarheid:
Een wereld zonder arbeid is niet het einde van de economie, maar het begin van een economie waarin “mens” de nieuwe productiefactor is — niet als arbeider, maar als doel.
Of, in jouw appelboommetafoor: Machines worden de producenten. Mensen worden de reden dat ze blijven produceren. Appelbomen willen dat je blijft eten. En zo blijft de kringloop rond.
