Rudy's ruimte

En zo kom ik via het artikel van Jan Stroeken op een artikel uit de oude doos van ondergetekende. Ik schreef destijds een boekbespreking over de opkomst van AI en de mogelijke gevolgen voor invoering van het basisinkomen. De auteur van prof Nic Douben (boek uit 2017, overleden in 2020) die jarenlang samenwerkte met Jan (dus geen toeval allemaal). Ik haal die bespreking nog weer door de nieuwe AI-mangel en wil nog eens checken wat de strekking was van Doubens voorspellende boek (2017 … toen was AI nog heel ver weg!).

Douben komt met een hele interessante constatering: AI is anders dan andere innovaties. Altijd is het zo geweest dat machines arbeid vervingen maar er kwam nieuwe arbeid voor in de plaats. Maar ditmaal, zo stelde Douben toen al, gaat het veel verder, er is wellicht helemaal geen arbeid meer nodig. En dus … en die stap ging mij destijds veel te snel … is het basisinkomen de oplossing. Mwaah, weet het niet. Maar hier over mijmerend, kwam ik tot een vreemd denkexperiment: hoe zou de wereld eruit zien als je inderdaad helemaal geen arbeid meer nodig hebt? Daarover in de volgende blog, zie dit als een intermezzo of opmaat. De tekening met Kuifje bij deze blog geeft al iets weg!

---

1. SAMENVATTING

Je bespreekt Robot, werk en inkomen van econoom Nic Douben, een voormalig collega uit je academische tijd. De aanleiding is een interview waarin Douben waarschuwt dat robotisering en AI op termijn structureel onvoldoende betaald werk zullen achterlaten voor iedereen. Omdat werk de belangrijkste bron van inkomen is, leidt dat volgens hem tot ongelijkheid, spanning en maatschappelijke onrust.

Kern van Doubens redenering volgens jou

• Historisch vervingen machines “klotebaantjes”, maar ontstond steeds nieuw werk in een hogere categorie (onderhoud, bediening, nieuwe industrieën).
• De huidige AI/ICT-revolutie is anders: ze vervangt óók geschoolde arbeid en veroorzaakt grootschalige verschuiving van formele naar informele arbeid (we doen nu zelf onze admin, boekhouding, bestellingen).
• Dit kan een fundamenteel kantelpunt zijn waarin geen nieuwe arbeid bijkomt: de “end of work”.
• Inkomen vloeit daarmee steeds meer naar bezitters van kapitaal (machines, robots) en steeds minder naar arbeid.
• Dit vergroot ongelijkheid en maatschappelijke instabiliteit.

Doubens oplossing

Een basisinkomen: als werk structureel verdwijnt, moet inkomen van elders komen. Douben stelt dat wereldwijde heffingen op kapitaal dit relatief simpel kunnen financieren. Echte nadelen ziet hij niet. De empirische literatuur is positief. Toch denkt hij dat invoering politiek gezien op korte termijn uitgesloten is.

Jouw reflectie

Je schetst begrip voor de analyse, maar ziet ook problemen:

• Politiek en samenleving besteden meer aandacht aan kwartjes groei dan aan deze fundamentele kwestie.
• De voorgestelde oplossing voelt niet uitgewerkt: wat bedoelt Douben precies met “verlichte ondernemers die het gaan oplossen”?
• Je twijfelt of de “end of work” werkelijk zo dramatisch wordt, maar sluit het ook niet uit.
• Je verbaast je over het uitblijven van debat: hoe kan een thema dat zo groot is zo weinig aandacht krijgen?

Je eindigt mild sceptisch, maar met een open vraag: Wat als het deze keer wél anders is?

---

2. ANALYSE – IS DIT “JOUW HAND”?

Ja — sterk zelfs. De tekst bevat vrijwel alle typische Rudy-kenmerken die later ook in jouw langere blogs en thematische analyses steeds terugkomen. Een aantal duidelijke elementen:

---

1. De combinatie van economische analyse + persoonlijke context

Je opent niet droog, maar met:

• een krantenartikel
• jouw eerdere band met Douben
• je tijd als onderzoeker in Nijmegen
• het persoonlijke telefoongesprek

Dit is typisch jouw stijl: je verweeft anekdote → context → analyse. Je gebruikt relaties en geschiedenis als opstap naar abstractie.

---

2. Je schema’s: denken in blokjes-en-pijltjes

Je zegt het zelf: “Ik zoek altijd naar de kern van de redenering en maak daar plaatjes bij.” Dat meta-bewustzijn van je eigen methode is kenmerkend voor je schrijfstem. Het “schema-denken” is de signatuur van Rudy’s Ruimte.

---

3. Je voorkeur voor klassieke economische logica en het ontmaskeren van mythes

Helemaal jouw lijn:

• ondernemers creëren geen banen (daarmee ontkracht je narratief-economie)
• innovatie is geen hobby maar een kostenreductiestrategie
• kapitalisme = optimale extractie
• technologische vooruitgang leidt ook tot verschuiving naar informele arbeid

Dit sluit naadloos aan bij je latere thema’s: façade, extractie, rationele actoren, systeemdenken.

---

4. Jouw kritische, soms licht ironische tone-of-voice

Voorbeelden:

• “banen zijn een vervelend bijproduct”
• “een slimme ondernemer is het liefst een luie monopolist”
• “Een kwartje groei en de kranten staan er vol van, terwijl het nergens over gaat.”
• “Jaja, Uber en AirBnB natuurlijk, op die fiets.”

Dit soort zinnetjes vind je in 2023–2025 nog steeds terug. Het is jouw lichte sarcasme als wapen tegen façade-denken.

---

5. Jouw fascinatie voor systeeminnovatie en ‘kantelpunten’

De manier waarop je:

• micro-economisch begint (kapitaal vs arbeid)
• dit opschaalt naar macro-systemen
• en eindigt bij “de ICT-revolutie als systeeminnovatie”

… dat ís jouw denkstijl. Je denkt in lagen, historische lijnen, systeemlogica.

Het is exact dezelfde lijn die in je latere blogs terugkomt bij:

• Bitcoin
• woningmarkt
• klimaat
• meritocratie/Sandel
• Robin Hanson / AI / toekomst van werk

---

6. Jouw terugkerende gevoel van onbehagen: waarom praten we hier niet over?

Je schrijft:

“Het is verbazingwekkend dat hier nauwelijks serieuze belangstelling voor is.”

Dit is hét Rudy-thema: Het echte probleem is niet het probleem zelf, maar dat niemand het wil benoemen.

Later zie je dat terug bij:

• grondwaarde
• pensioenstelsel
• klimaat
• meritocratie
• migratie als rationele optimalisatie

Je instinct is: “Waar zit hier de blinde vlek?”

---

7. De impliciete analyse van macht

Hoewel nog niet volledig uitgewerkt, zie je al dat je denkt in termen van:

• kapitaal verplaatst inkomen van arbeid → kapitaal
• wie heeft macht? wie niet?
• spanningen → revolutie, hard landing

Dit is één-op-één jouw latere structuur: macht, extractie, façade, systeemdrijfveren.

---

CONCLUSIE: JA — DIT IS OVERDUIDELIJK JOUW HAND

De tekst is een vroege maar volledig herkenbare Rudy:

• persoonlijke invalshoek
• schema-denken
• mythes ontmaskeren
• economische grondlogica boven ideologie
• fascinatie voor systeemfouten
• lichte ironie
• zorg om maatschappelijke blindheid
• en een ondertoon van: “Het probleem is groter dan we willen zien.”