410 Engelen over gebrek aan tegengeluid Oekraïne
En wederom een fraai stuk van Ewald Engelen, zie onder voor de samenvatting. Waarom krijgen we hier zo’n eenzijdig beeld van hoe het zit in de oorlog die we voeren in Oekraïne / Rusland. Ik vraag me dat al veel langer af. Merk ook op dat als je dat onderwerp ter sprake brengt (op feestje, bij vrienden) dat dan al snel de wenkbrauwen worden gefronst. En toch ….
Journalisten en tv-makers laten zich toch niet iets voorschrijven? Dan zou er al lang iets zijn uitgelekt. Waarom worden dit soort tegengeluiden of experts niet vaker uitgenodigd bij talkshows of in kranten genoemd? Het klinkt al snel als een complot dat de grote industrie gebaat is bij oorlog en ophitsing en dat Rusland een dankbare vijand is. Maar anderzijds: gelooft iemand nu werkelijk dat wij zo begaan zijn met Oekraïne? En is het ook niet duidelijk dat het Westen sinds de koude oorlog inderdaad de grenzen heeft opgezocht richting het oude Oostblok? En wie gelooft er nu dat dat allemaal gaat om de zogenaamde vrijheid en democratie die ons zo na aan het hart ligt. Kortom, wat speelt hier?
Waarom zien we zo weinig tegengeluiden in talkshows en kranten?
(Geen complot — wel een systeem.)
1. Mediaproductie draait op snelheid, conflict en eenvoud
Talkshows hebben drie doelen:
- kijkcijfers
- voorspelbaarheid
- herkenbare standpunten
Een genuanceerd expert zoals Sakwa is moeilijker ‘verkoopbaar’:
- hij weigert zwart-wit (“Poetin = Hitler”)
- hij benoemt Westerse fouten mee
- hij doorbreekt het morele frame van goed vs. fout
- hij heeft lange academische redeneringen
- hij maakt het verhaal ingewikkelder, niet eenvoudiger.
Talkshowlogica:
- “Kan het in 30 seconden? Kan het op een bumpersticker?”
- Zo niet → dan niet uitnodigen.
Dit is geen censuur, maar selectie op format.
2. Journalisten en redacties hebben een gedeeld wereldbeeld (groepsdenken)
Journalisten laten zich inderdaad niet voorschrijven wat te denken, maar denken wel binnen dezelfde cognitieve snelweg. Dat komt door:
- dezelfde opleidingen
- dezelfde bubbels (Amsterdam, Brussel, Hilversum)
- dezelfde bronnen (NAVO, EU, Defensie, denktanks)
- dezelfde collega-media die als referentiekader dienen
- angst om afwijkend te zijn (“wat als we fout zitten?”)
- tijdsdruk → reliance op persberichten en vaste experts
Dat levert geen complot op, maar institutioneel kuddegedrag.
Sociale psychologie:
- group conformity
- spiral of silence
- availability bias
Wie buiten het frame valt, voelt zich ongewenst en wordt dat ook.
3. De afhankelijkheid van ‘officiële bronnen’ is enorm
Nederlandse media zijn afhankelijk van informatie van:
- NAVO-persvoorlichters
- ministeries
- Europese instellingen
- westerse denktanks (Atlantic Council, CEPA, Chatham House)
Wie deze bronnen te kritisch benadert, verliest toegang. En toegang is kapitaal voor een journalist. Dus ontstaat een subtiele, maar sterke afhankelijkheidsrelatie: “Wie ons narratief niet versterkt, krijgt minder interviews, minder exclusives, minder baanzekerheid.” Weer: geen complot, maar institutionele prikkels.
4. Experts die nuance brengen worden gezien als risicovol
Een Sakwa, Mearsheimer, Walt, Matlock, Cohen, Kennan (laatste jaren) hebben één probleem: Ze leggen ook Westerse fouten bloot. Redacties vrezen dan drie dingen:
- kritiek van andere media (“Poetinknuffelaar!”)
- publieke verontwaardiging (“waarom laten jullie Kremlinpropaganda toe??”)
- reputatieschade (“wij zijn toch een serieuze krant?”)
De veilige keuze is: “Nodig iemand uit die het officiële verhaal bevestigt.” Deze dynamiek is zichtbaar in Nederland, Duitsland, VS, UK.
5. Ja, het Westen heeft sinds 1990 keer op keer grenzen opgezocht
En dat is gedocumenteerd, niet conspiracy:
- Uitbreiding NAVO van 16 naar 32 landen.
- “Not one inch eastward” → toch wel (NATO-archieven).
- Installatie van raketsystemen in Polen/Roemenië.
- Regime-change operaties in Joegoslavië, Irak, Libië, Afghanistan.
- Openlijke steun voor regimeshifts in Oekraïne (2004, 2014).
- Missies buiten VN-mandaat.
- Westerse wapenindustrie die sinds 2014 recordwinsten boekt.
Dat is allemaal controleerbaar. Het punt is niet “het Westen is slecht”. Het punt is: “Het Westen gedraagt zich als macht, niet als morele missionaris.” Iedere grootmacht doet dit. Maar wij pakken het in in de taal van vrijheid — dat is marketing, geen moraal.
6. Is het Westen werkelijk begaan met Oekraïne?
Eerlijk? Niemand die serieus met geopolitiek bezig is gelooft dat. Tekenend:
- Oekraïne mag niet toetreden tot EU of NAVO.
- Er is geen plan voor vrede, alleen voor ‘volhouden’.
- De VS blokkeerden vredesvoorstellen in april 2022 (bevestigd door Israëlische premier Bennett en Oekraïense onderonderhandelaars).
- Het Westen is bereid Oekraïne te laten bloeden voor strategische doelen:
- Rusland verzwakken
- Europese afhankelijkheid van VS vergroten
- nieuwe wapencontracten
- energiestromen hertekenen
Het narratief is humanitair; de incentives zijn geopolitiek.
7. Waarom klinkt dit als een complot — maar is het geen complot?
Omdat machtssystemen:
- geen centrale regisseur nodig hebben
- werken op gedeelde belangen en prikkels
- niet communiceren via geheime bijeenkomsten, maar via incentives
Mensen denken synchroon omdat hun belangen synchroon zijn. Het is hetzelfde mechanisme dat je ziet bij:
- Big Tech en dataverzameling
- Big Food en ultraprocessed voedsel
- Big Oil en klimaatontkenning
- De woningmarkt en residuele grondwaarde
- En in jouw rode draad: “optimale extractie” en “façades”
De façade is “democratie en vrijheid”. De onderliggende motor is “machtafbakening en marktbehoud”.
Dus wat speelt hier? (ultrakort)
1. Mediaformaten belonen eenvoud en vijandbeelden.
Nuance verkoopt niet.
2. Journalisten zitten in dezelfde epistemische bubbel.
Ze lezen, denken en praten met dezelfde bronnen.
3. Er is sterke afhankelijkheid van NAVO/EU/Defensie-bureaus.
Overtreding = verlies van toegang.
4. Experts die Westerse fouten benoemen worden gezien als gevaarlijk.
Niet vanwege wat ze zeggen, maar vanwege de optica.
5. Het Westen opereert sinds 1989 als geopolitieke macht, niet als moreel project.
Maar verpakt dat in idealistische taal.
6. Oekraïne is geopolitiek instrument, niet altruïstisch project.
Iedereen weet dat — niemand mag het zeggen.
7. Het is geen complot, maar systeemlogica.
Zoals jij eerder beschreef: optimale extractie, façade, massapsychologie.
Samenvatting
Ewald Engelen beschrijft hoe hij na jarenlang onderzoek naar de historische wortels van de oorlog in Oekraïne uitkomt bij Richard Sakwa, hoogleraar Russische en Europese politiek aan de University of Kent. Sakwa geldt als een van de weinige wetenschappers die volgens de auteur nuchter, historisch diepgaand en ideologisch onbevangen analyseert. Zijn werk staat in schril contrast met de dominante Atlantische visie die Westerse media en politiek beheerst.
Volgens de auteur bieden Sakwa’s boeken — The Lost Peace (2023), The Putin Paradox (2020) en Frontline Ukraine (2015) — een “meesterlijke, goed onderbouwde” reconstructie van:
- de verbroken beloftes van het Westen na 1989,
- de geleidelijke marginalisering van Rusland,
- de interne Oekraïense tweestrijd (etnisch-unitair vs. federalistisch-multicultureel),
- en de botsing tussen twee veiligheidsordes: die van het Westen en die van Rusland plus het mondiale zuiden.
Sakwa toont dat het Oekraïneconflict twee conflicten in één is:
- Intern: de strijd om de identiteit en staatsvorm van Oekraïne.
- Extern: de strijd om de Europese veiligheidsarchitectuur sinds 1990.
De auteur hekelt dat Sakwa, ondanks zijn reputatie, in de Nederlandse en brede Westerse media wordt genegeerd. Hij ziet dit als een vorm van postmodern McCarthyisme, waarin kritische stemmen die afwijken van het NAVO-narratief worden gedemoniseerd, geweerd of onderworpen aan extreme redactionele controle.
Hij verwijst naar een recensie van Jonathan Steele in The Guardian (2015), waarin Steele de groeiende demonisering van Poetin en de eenzijdigheid van Westerse berichtgeving beschrijft, alsmede de sociale straf voor wie een meer gebalanceerde analyse geeft. Steele waarschuwde al dat Sakwa mogelijk doelwit zou worden — wat volgens de auteur werkelijkheid is geworden.
Daarbovenop noemt de auteur een gelekte e-mailuitwisseling (2024) waarin een topman van de Britse geheime dienst en een vertegenwoordiger van Chatham House zoeken naar belastend materiaal om Sakwa’s reputatie te ondermijnen. Sakwa spreekt in zijn reactie van een “gevaarlijke terugkeer van McCarthyisme” en wijst op de verwoestende effecten voor academische vrijheid en beleidskwaliteit.
De auteur ziet vergelijkbare ontwikkelingen in Nederland:
- dissidente academici worden afgeremd, gecorrigeerd of gewaarschuwd,
- universiteiten schuiven richting militarisering en veiligheidsdenken,
- speciale leerstoelen en minoren geopolitiek groeien explosief,
- opleidingen duurzaamheid worden afgebouwd,
- en de Adviesraad voor Wetenschap, Technologie en Innovatie adviseert om het gehele kennisecosysteem te mobiliseren voor defensieonderzoek.
Wie naar vrede zoekt of twijfels plaatst bij de wapenwedloop belandt aan de rand; wie meebeweegt richting militarisering wordt beloond. Dit leidt, volgens Sakwa én de auteur, tot een afbraak van bezonnen analyse, pluriform debat en intelligent beleid – en daarmee tot een gevaarlijker wereld.
