Rudy's ruimte

In de vorige blogs ging ik zonder dat vooraf zo bedacht te hebben van grondwaarde naar een bankvergunning, naar de stam die toestemming heeft gegeven aan de leider om te leiden en toeziet op de goede werking daarvan, naar de popgroep die zijn eigen manager kiest. In de loop van de tijd is het gegaan van kleine samenlevingen met zelfcontrole van onderop naar grote anonieme samenlevingen met geformaliseerde structuren en instituties van bovenaf. Ons brein zit nog in de stammen-fase en dat zou veel van onze huidige mismatches verklaren. Ik verwees daarbij naar het werk van Mark van Vugt (ook een verrassende combinatie met Ronald Giphart) en dan is het wel zo tof hier iets van zijn inzichten samen te vatten.

Maak een introductie in het werk van Mark van Vugt voor de leek. Wat zijn zijn belangrijkste inzichten, met name in relatie tot mijn blogs en thematieken?

eker. Hier is een toegankelijke introductie tot het werk van Mark van Vugt, toegespitst op jouw thematieken zoals leiderschap, systeemmacht, ‘foute mannen’, evolutionaire psychologie en maatschappelijke structuren:

🧠 Wie is Mark van Vugt?

Mark van Vugt is een Nederlands evolutionair psycholoog, verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij onderzoekt hoe onze evolutionaire oorsprong doorwerkt in modern gedrag — van leiderschap en samenwerking tot oorlog en status. Zijn werk combineert inzichten uit de psychologie, biologie en antropologie en is vooral bekend geworden via boeken als:

• “Naturally Selected: The Evolutionary Science of Leadership” (2010, met Anjana Ahuja)
• “Mismatch: How Our Stone Age Brain Deceives Us Every Day” (2017, met Ronald Giphart)

Zijn centrale these: ons brein is gevormd in de Savanne, maar we leven in de wolkenkrabbermaatschappij. En dat zorgt voor fricties, mismatches en misverstanden – ook in de manier waarop we organiseren, werken en leiden.

🔑 Belangrijkste inzichten (in jouw context)

1. Leiderschap is een evolutionaire uitvinding, geen managementtool

In de oertijd ontstond leiderschap organisch: de stam accepteerde een leider zolang hij het algemeen belang diende. Er was geen vaste hiërarchie, maar situationeel leiderschap (de sterkste bij gevaar, de slimste bij voedsel, etc.). Leiders konden alleen blijven als ze vertrouwen hielden van de groep. Overdrijving of zelfverrijking werd afgestraft: met roddel, reputatieschade of afzetting.

👉 Koppeling aan jouw thema’s:
De ‘stamlogica’ staat in scherp contrast met de moderne bankierselite, CEO’s en politieke leiders die formeel benoemd worden, maar vaak informeel niet meer gelegitimeerd zijn. Je noemt dat ook in je metafoor over de ‘license to lead’. Van Vugt zou dat herkennen als een mismatch: leiders zonder sociale controle.

2. Mismatch tussen ons brein en moderne instituties

Onze hersenen zijn gebouwd voor kleine groepen met direct sociaal contact. We zijn goed in het herkennen van intenties, in het controleren van reputaties, in wederkerigheid. Maar in moderne instituties (banken, overheden, multinationals) zijn de verhoudingen anoniem, grootschalig en ondoorzichtig.

👉 Jouw parallellen:

• Bankiers zijn onzichtbare stamhoofden zonder directe verantwoording.
• Bonussen en privileges gaan vaak gepaard met weinig maatschappelijke meerwaarde.
• De ‘roddel’ van het volk wordt genegeerd of gebagatelliseerd.

3. De aantrekkingskracht van foute leiders

Van Vugt stelt dat dominante leiders in tijden van onzekerheid aantrekkelijker worden, vooral als ze krachtig, zelfverzekerd en visionair overkomen. Dat verklaart de populariteit van sterke mannen in de politiek of in het bedrijfsleven, zelfs als ze immoreel of destructief blijken te zijn.

👉 Denk aan jouw thema’s rond foute mannen, populisten, Prins Bernhard, Ayn Rand, Trump:

Fout gedrag kan evolutionair succesvol zijn – als het leidt tot toegang tot macht, middelen of seks.

4. Roddel is een evolutionair feedbackmechanisme

Wat in moderne context vaak als ‘negatief’ wordt gezien, is in Van Vugts optiek een cruciaal reguleringssysteem. Roddel zorgt voor sociale controle, normstelling en samenwerking. Zonder die informele feedback verwordt leiderschap tot roofbouw.

👉 Koppeling aan jouw bloglijnen:

• Je benoemt dat leiders hun positie niet meer hoeven te herbevestigen.
• Je mist checks & balances van onderop.
• Je pleit voor herwaardering van sociale feedback (transparantie, reputatie, mandaatbelasting).

5. Oplossingen liggen in herontwerp van instituties

Van Vugt pleit niet voor een terugkeer naar de Savanne, maar voor het herontwerpen van moderne instituties zó dat ze aansluiten bij onze evolutionaire psychologie. Bijvoorbeeld:

• Kleinschaligheid
• Transparante beloningsstructuren
• Participatief leiderschap
• Open feedback en reputatiemechanismen

👉 Je zou dit kunnen verbinden aan jouw visie op:

• “Rituele dissent”
• “Mandaatheffing”
• “Systemisch kijken naar extractieve structuren”

🧭 Wat kun jij met Van Vugt?

Hier zijn een paar richtingen waarin jouw werk en zijn inzichten elkaar versterken:

📚 Aanbevolen werk van Van Vugt

1. Naturally Selected (2010) – De evolutie van leiderschap
2. Mismatch (2017) – Hoe onze steentijdhersenen botsen met de moderne wereld
3. Zijn artikelen in Nature Human Behaviour, Leadership Quarterly, en populaire optredens bij Brainwash Talks, De Correspondent, en NRC.

Je zou zelfs een trio kunnen opzetten met: Baumeister (over seks en keuzes), Van Vugt (over leiderschap en systemen), en Van Schaik/Michel (over religie als controlerende façade).

ℹ️ Wat we weten: “Mismatch” als samenwerking

• Van Vugt en Giphart zijn co-auteurs van het boek Mismatch: How Our Stone Age Brain Deceives Us Every Day (in het Nederlands vaak simpelweg Mismatch genoemd). (Google Boeken)
• In de promotietekst van het boek staat dat Van Vugt het wetenschappelijke fundament levert (zijn expertise in evolutionaire psychologie), terwijl Giphart als romanschrijver de stijl en verteltoon verzorgt, waardoor wetenschappelijke inzichten toegankelijk worden voor een breed publiek. (professormarkvanvugt.com)
• In interviews wordt benadrukt dat ze een complementaire samenwerking zijn: Van Vugt levert de “kennis van binnenuit” en Giphart brengt die kennis “naar buiten” in heldere, verhalende vorm. (prosocial.world)

Dus: het was geen toevallige ontmoeting tussen expert én schrijver die niets met elkaar hadden; het is een samenwerking met duidelijke rolverdeling: wetenschappelijke inhoud plus literaire vertaling.

🧐 Waarom een schrijver?

• Giphart is vooral bekend als romanschrijver, geen academisch psycholoog. Door zijn stijl en kracht als verteller kan hij het idee van “mismatch” levend en herkenbaar maken voor lezers die anders afhaken bij wetenschappelijk jargon.
• Van Vugt wil zijn ideeën toegankelijk maken én maatschappelijk effect (inzicht) genereren — dat is moeilijk als je alleen schrijft in vaktermen. Door Giphart erbij te betrekken versterkt hij de impact.
• Het geeft het boek een hybride karakter: enerzijds solide wetenschap, anderzijds pakkende voorbeelden en storytelling.

🔍 Hoe dit past in jouw thematiek

1. Verbinden van specialisme met publiekstaal
   Net zoals jij kritiek hebt op jargon en uitsluiting — Giphart fungeert als brug naar mensen buiten de academie. Het laat zien dat wie wil veranderen niet alleen kennis moet hebben, maar die ook moet kunnen vertalen.
2. Rolverdeling en strategische coalities
   De samenwerking toont hoe je invloed kunt vergroten via strategische coalities: een expert + een verhalenverteller. Dat zou je ook kunnen overwegen in je eigen werk: misschien samenwerken met een dichter, filosoof of mezzoschrijver naast je economische analyses.
3. Mismatch als metafoor voor systeemfouten
   Hun gezamenlijke concept “mismatch” is een narratieve brug tussen biologie, psychologie én de moderne maatschappelijke structuren — precies wat je zelf zoekt: een verbinding tussen systeem en mens.
   Deze metafoor kan ook dienen in jouw analyses van geld, macht en instituties: veel systeemfouten zijn mismatches tussen oude structuren en nieuwe werkelijkheid.