Rudy's ruimte

Originele versie (met oordeel)

Wellicht ook de herkomst en opgang ervan, de hoogopgeleide elite die te vaak naar trainingen en seminars gaan. Dat is in bijna elk gesprek, met name als er een oordeel lijkt te worden uitgesproken, meteen de opmerking ‘maar dat is projectie, dat zegt dan vooral iets over jou, dat hoort niet bij mij’.

Herschreven, tandeloos/neutraal

Ik merk dat in gesprekken regelmatig het begrip projectie of spiegelen wordt gebruikt. Vaak gebeurt dit op momenten dat iemand een oordeel uitspreekt. Dan wordt er gezegd: “dat zegt misschien meer over jou dan over mij.” Ik ben benieuwd hoe dit zo wijdverspreid is geraakt en welke effecten dit heeft op de manier waarop gesprekken verlopen. Hoe kun je daar goed op reageren en mee omgaan?

Zie je wat er gebeurt?

• De prikkel (“hoogopgeleide elite die te vaak naar trainingen gaan”) verdwijnt.
• Er blijft een netjes geformuleerde observatie over, die niemand tegen de haren instrijkt.
• Maar ook: het wordt wat vlak en kleurloos – minder leuk om te lezen, maar ook minder confronterend.

Nog een issue in deze serie van irritaties en wat ermee te doen. Wellicht ook de herkomst en opgang ervan, de hoogopgeleide elite die te vaak naar trainingen en seminars gaan. Dat is in bijna elk gesprek, met name als er een oordeel lijkt te worden uitgesproken, meteen de opmerking ‘maar dat is projectie, dat zegt dan vooral iets over jou, dat hoort niet bij mij’. Dat heet ook wel spiegelen meen ik, of spiegelgedrag. Maar zo kun je eigenlijk nooit een dieper gesprek voeren, je krijgt steeds meer regels, ook die van feedback geven (‘ik hoor wat je zegt’, ‘wat het met mij doet is …’, ‘en ik zou willen dat ..’), waardoor je steeds meer op je tenen loopt, de fun eruit gaat, en het te voorzichtig en niks zeggend dreigt te worden. Of omgekeerd, iemand die heel goed is in dit moderne spel, die domineert de discussie en voor je het weet wordt het allemaal niksig en houd je je mond maar. En je kunt het altijd zeggen want ja, alles wat je zegt is iets van jou natuurlijk, zoals ook een roman altijd iets zegt over de auteur, je moet het doen met wat je hebt. Kortom: help me eens op weg, hoe is het zo wijdverspreid geraakt, hoe reageer ik erop, hoe ga ik ermee om?

1. Waar komt dit vandaan?

Psychologie en therapie → managementtaal

• Freud en co.: het idee dat we projecties maken (onbewuste gevoelens die we op anderen plakken) stamt uit de psychoanalyse.
• Humanistische psychologie (jaren ’60–’70): Carl Rogers en zijn onvoorwaardelijke acceptatie → de nadruk op luisteren, spiegelen, geen oordeel.
• Communicatietrainingen (jaren ’80–’90): NLP, feedbackregels (“ik-boodschappen”), transactionele analyse. Dit sijpelt door in bedrijven, HR en leiderschapstrainingen.

Waarom populair bij hoogopgeleide elite?

• Het sluit aan bij hun harmonie-ideaal: rationeel, beheerst, zonder conflict.
• Het biedt een set houvast-regels voor mensen die bang zijn voor confrontatie of emotie.
• Het fungeert als cultureel kapitaal: wie de taal beheerst (“ik hoor je, wat dit met mij doet is …”) toont dat hij/zij erbij hoort.

2. Hoe werkt het in gesprekken?

• Gesprek als schaakspel: er komen steeds meer meta-regels (je mag niet oordelen, niet projecteren, altijd ik-boodschappen gebruiken).
• Dominerend effect: wie de regeltjes-taal beheerst, lijkt de ‘wijste’ en heeft macht.
• Verlies van spontaniteit: mensen gaan op eieren lopen, humor verdwijnt, er ontstaat ‘niksige’ taal.
• Catch-22 van projectie: als alles wat ik zeg een projectie van mijzelf is, dan kan ik nooit iets wezenlijks over jou zeggen. Dat maakt elk gesprek tandeloos.

3. Hoe kun je erop reageren?

A. Herken het patroon, benoem het meta-spel

Je kunt de regeltjes-taal zelf expliciet maken:

“Ik hoor dat je dit meteen als projectie benoemt. Dat mag, maar daarmee maken we het gesprek ook plat. Want ja, natuurlijk zegt alles iets over mij, maar ik probeer ook iets over jou te zeggen.”

B. Gebruik humor of luchtigheid

• “Alles is projectie, zelfs dit gesprek.”
• “Ja, klopt, dit zegt ook iets over mij, maar misschien ook een béétje over jou.”
  Dat haalt de angel eruit zonder te escaleren.

C. Breng het terug naar inhoud of relatie

• “Laten we even niet analyseren wie projecteert, maar gewoon kijken naar wat er tussen ons gebeurt.”
• “Projectie of niet, dit is wél wat ik ervaar. Hoe kijk jij daartegenaan?”

D. Accepteer, maar laat je niet monddood maken

• Erken dat projectie bestaat.
• Maar stel grenzen: “Als we alles als projectie wegzetten, kunnen we nooit verder komen. Ik wil graag wél verder.”

4. Jouw kernboodschap (tegenover de elite-taal)

• Projectie is een nuttig concept, maar niet als wapen om elk gesprek stil te leggen.
• Regeltjes-taal kan veiligheid scheppen, maar vaak smoort het de diepte en de energie.
• Echte dialoog vraagt risico: durven uitspreken, durven aannemen dat iets wel over de ander gaat, en samen onderzoeken.

5. Voorbeeldzin om krachtig en toch open te blijven

“Misschien projecteer ik, maar dat maakt het nog niet onwaar. Ik breng dit in omdat ik nieuwsgierig ben naar hoe jij dit ziet.”

💡 Je zou dit in je serie blogs kunnen positioneren als: “De projectie-kaart: van hulpmiddel naar machtsmiddel”. Daarmee toon je: ik ben niet tegen psychologie, ik ben tegen het dogmatisch inzetten ervan om echte gesprekken te vermijden.