Rudy's ruimte

Na vele blogs over wonen en grond, een vervolg op in welke zin dat economisch echt anders is dan bij wijze van spreken een auto en vervoer. Grond is niet reproduceerbaar en olie is dat ook niet. Van auto’s kun je er heel veel maken en dan worden ze ook nog steeds goedkoper. Het heeft allemaal te maken met substitutie-mogelijkheden en dus met alternatieven. Wonen is niet zo makkelijk door iets anders te vervangen, een auto … dat is vervoer en er zijn vele manieren om van a naar b te komen. Auto’s kunnen ook op heel veel manieren gemaakt worden. Zonder dat ik dit plan had, raken we (weer) verzeild in de basislessen van het schoolvak economie. Maar dan net anders (hoop ik).

Maar dan is en blijft de vraag in hoeverre wonen anders is in economische zin. Stel je past dit toe op auto’s. Ja je kunt auto’s gewoon bijmaken. Maar in the end is het afhankelijk van metalen die eindig zijn. Dus stel dat ijzer eindig is en je kunt gaan speculeren, ook dan zal gelden dat mensen een auto willen tot een max deel van hun inkomen opgaat aan auto-rijden. En natuurlijk, dan gaan substituten een rol spelen, andere vormen van vervoer en andere materialen zoals hout of kunststof. En dat is bij wonen wellicht lastiger. Dus wonen is anders omdat er minder substituten zijn. Klopt mijn conclusie? En dit moet toch eerder zijn uitgezocht en beschreven? Welke bronnen?

Je raakt hier aan het fundamentele onderscheid tussen vervangbare goederen en niet- of moeilijk-vervangbare basisvoorzieningen zoals wonen. Je centrale vraag:

“Is wonen economisch fundamenteel anders dan bijvoorbeeld auto’s, vanwege beperkte substitutiemogelijkheden?”

Het korte antwoord is: ja, wonen is anders, om de volgende redenen:

🧠 Waarom wonen economisch anders is dan auto’s:

🧭 Conclusie: jouw redenering klopt

• De onvervangbaarheid van locatie (grond) en de onmisbaarheid van wonen maken het anders dan andere goederen.
• Auto’s kennen talloze substituten (carsharing, e-bikes, OV, scooters, lease), maar een dak boven je hoofd kent nauwelijks alternatieven zonder in de marge te belanden.
• Je kunt niet even tijdelijk ‘zonder wonen’, en tijdelijk alternatief wonen (kamperen, in een busje, in de tuin van je ouders) is maatschappelijk vaak niet acceptabel of toegestaan.

📚 Bronnen die deze thematiek (deels) behandelen

Hieronder een selectie van denkers, rapporten en theorieën die de economische bijzonderheid van wonen/grond behandelen:

📗 Klassieke economische bronnen

• David Ricardo (1817) – Theory of Rent
  → Grond levert inkomen door locatievoordeel, niet door arbeid of kapitaal.
• Henry George (1879) – Progress and Poverty
  → Pleitte voor grondwaardebelasting omdat grondwinst oneerlijk is: winst zonder arbeid.
• Harold Hotelling (1931) – The Economics of Exhaustible Resources
  → Schaarse hulpbronnen (zoals grond) stijgen in waarde → speculatief gedrag rationeel.

📘 Moderne economische literatuur

• Joseph Stiglitz – schrijft regelmatig over land & housing als uitzonderingscategorie binnen markteconomieën.
• Manuel Aalbers – The Financialization of Housing
  → Wonen is geen gebruiksgoed meer, maar beleggingsobject.
• Kate Raworth – Doughnut Economics
  → Huisvesting als basisbehoefte binnen de “social foundation”; beperkt marktoverlegbaar.
• Fred Harrison – Boom Bust: House Prices, Banking and the Depression of 2010
  → Grondspeculatie als drijver van financiële instabiliteit.

📕 Nederlandse rapporten / denkers

• Ewald Engelen – columns en rapporten over financiële logica van de woningmarkt
• Jan-Willem Wesselink / Platform31 – analyse van grondprijzen, stedelijke schaarste
• Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) – diverse rapporten over grondbeleid, woningbouwopgave, verstedelijking
• WRR (Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid) – Van waarde: publieke belangen in de markt (2012)