Mooi stukske van Simon van Teutem in ons aller De Correspondent. De VVD loopt altijd achter de feiten aan, wacht tot het debat beetje is opgeschoven en sluit dan aan. Je kunt het artikel lezen als een soort bewijsstuk met argumenten van waarom je dit gevoel altijd al had (had ik!). Zo las ik het ook en mooi onderzoek, chapeau, ga zo door. Maar de andere kant in mij zei: nou en? Ho eens even. Is die VVD nou zo naïef of lui of traag? Of doen ze dit met een reden? Of is het ingebouwd in hun systeem van behoudende leden en pappen-en-nathoudende-voorlieden? Moeten we het lezen als een oproep aan de VVD om een inhaalslag te maken of juist zien als een compliment om in deze barre tijden de boot op koers te houden?

Quote van de dag: de VVD is geen vooruitstrevende liberale partij, maar een behendig georganiseerde belangenmachine voor bezitters, ondernemers en een behoudende middenklasse.

Als je door de analyse van Van Teutem heen leest, zie je eigenlijk twee lagen:

1. Werkt het?

• Electoraal werkt het vaak prima.
• De VVD presenteert zich als “redelijk, niet doorslaan” en komt daarmee zowel behoudende kiezers (die bang zijn voor veranderingen) als gematigde vooruitstrevende kiezers tegemoet.
• Door pas later mee te bewegen, minimaliseren ze electorale risico’s: eerst afwachten of een norm echt breed wordt gedragen, daarna aansluiten.
• Dit verklaart waarom de VVD vaak de grootste blijft, ondanks dat ze zelden de inhoudelijke koploper is.
• Beleidsmatig werkt het minder.
• Bij thema’s zoals klimaat betekent dit dat Nederland structureel achterloopt en hogere kosten maakt door uitstel (bijv. energie-infrastructuur, schade door overstromingen).
• Op sociaal vlak (huwelijk, abortus, lhbtiq+-rechten) leidt uitstel tot ongelijkheid die langer voortduurt.
• Bij Europa schaadt de jarenlange euroscepsis het draagvlak, waardoor Nederland zich moeilijker kan profileren als constructieve speler.

2. Wat is hun échte doel, kijkend naar belangen?

• Belang van de zittende middenklasse en bezitters.
• Uitstel van hervormingen beschermt gevestigde belangen (woningbezitters, autobezitters, bedrijven die fossiel of vervuilend opereren).
• Niet te vroeg streng zijn voorkomt dat kiezers vrezen voor hun koopkracht, vrijheid of vermogen.
• Partijbelang: electoraal overleven en de macht behouden.
• Door steeds een beetje mee te bewegen maar nooit voorop te lopen, voorkomt de VVD dat ze radicale kiezers kwijtraakt aan PVV/BBB, maar ook dat ze redelijke kiezers kwijt is aan D66/Volt.
• Het adagium lijkt: “wees nooit de eerste, maar ook nooit de laatste”.
• Ideologisch belang: liberalisme als façade.
• Officieel beroept men zich op liberale waarden (vrijheid, eigen verantwoordelijkheid), maar in de praktijk gaat het vaak om economisch-liberale belangen (lage lasten, geen verstoring voor bedrijven en bezitters).
• Sociaal progressief of groen beleid komt pas als het niet meer bedreigend is voor die basis achterban.

3. Kort gezegd

Het werkt politiek gezien uitstekend (kiezers vasthouden, grootste partij blijven). Het werkt inhoudelijk en maatschappelijk minder: het leidt tot vertraging, hogere kosten en gemiste kansen. Het échte doel lijkt primair macht en behoud van bestaande economische belangen; vooruitgang komt pas als de prijs van níet meegaan groter wordt dan de prijs van verandering.

Hier een schema dat het verschil scherp neerzet:

Kortom:

• Naïef: VVD mist visie en is inconsequent.
• Cynisch/systemisch: VVD speelt het politieke spel meesterlijk; hun vertraging is de strategie.

Hier een kort en scherp profiel van de VVD als belangenpartij:

VVD: belangenpartij i.p.v. liberale partij

1. Kernkompas

• Niet: liberale waarden, visie of idealen.
• Wel: bescherming van geld, bezit en gevestigde macht.
• Motto in praktijk: “Doe pas wat nodig is, maar nooit te vroeg.”

2. Primaire achterban

• Huiseigenaren (waarde van bezit laten stijgen, geen drastische hervormingen).
• Ondernemers en bedrijven (lage lasten, voorspelbare regels, geen scherpe klimaat- of sociale verplichtingen).
• Middenklasse die stabiliteit wil (geen grote experimenten, wel behoud koopkracht).

3. Strategie

• Uitstellen & meebewegen: pas instappen als de maatschappelijke norm al is verschoven → minimale electorale schade, maximale geloofwaardigheid achteraf.
• Twee gezichten: woorden van vooruitgang (om middenkiezers gerust te stellen), daden van behoud (om achterban te beschermen).
• Dubbelboekhouding: in Brussel en coalities constructief, in Den Haag en campagnes eurosceptisch/klimaatsceptisch → bedienen van beide publieken.

4. Resultaat

• Electoraal: uiterst succesvol (grootste partij, brede aantrekkingskracht, weinig risico’s).
• Beleidsmatig: traagheid, gemiste kansen, hogere maatschappelijke kosten (klimaat, woningmarkt, ongelijkheid).
• Moreel: liberale waarden worden façade; het eigenlijke project is belangenbehartiging en machtsbehoud.

👉 Conclusie: de VVD is geen vooruitstrevende liberale partij, maar een behendig georganiseerde belangenmachine voor bezitters, ondernemers en een behoudende middenklasse.

Samenvatting

• Centrale these. De VVD noemt zich vooruitstrevend, maar stelt vooruitgang structureel uit. Pas wanneer de maatschappelijke norm verschoven is (klimaat, EU, lhbtiq+, abortus, Zwarte Piet), beweegt de partij mee. De partij “kijkt niet vooruit, maar opzij.” (De Correspondent)
• Klimaat (“10 jaar te laat”).
• Rutte’s Groen Rechts (2008) verdween snel; in 2010 geen klimaat in het regeerakkoord; jaren van verzet tegen o.a. kolencentralesluitingen, CO₂-(minimum)prijs en rekeningrijden. Pas later worden Parijs-doelen omarmd, maar doorrekeningen tonen weinig extra effect t.o.v. bestaand beleid. (De Correspondent)
• De Limburgse overstromingen van juli 2021 fungeren in het verhaal als kantelpunt; attributiestudies wijzen op een door klimaatverandering verhoogde kans op extreme regen. (De Correspondent, worldweatherattribution.org)
• Nederland blijft achter in hernieuwbare energie t.o.v. koplopers (Zweden ~66%, Finland ~51% in 2023). (De Correspondent, European Commission)
• Ed Nijpels (VVD) bekritiseert in 2025 het jarenlange gebrek aan actie van Rutte/VVD. (De Correspondent, Follow the Money)
• Europa (“10 jaar te laat”).
• Sinds Bolkestein domineert kosten-/beperkingframe (tegen EU-uitbreiding in 2002; “geen cent meer naar Griekenland” in 2012; verzet tegen gezamenlijke schulden tijdens corona), maar uiteindelijk stemt VVD geregeld tóch in (steunpakketten, coronaherstelfonds). (De Correspondent)
• Recente koers: EU als “belangrijker dan ooit” (Yeşilgöz); ook pleidooi tegen vetorecht om slagkracht te vergroten. (De Correspondent)
• Sociaal-progressief (“niet de voorhoede”).
• Homohuwelijk: jaren 90 verdeeld; Bolkestein tegen; pas later unanieme steun toen draagvlak breed was. Abortus: VVD-senatoren torpedeerden in 1976 een ruim voorstel; legalisering kwam pas in 1984 via compromis. Euthanasie: mede-initiatiefnemer, maar niet consequent principieel. (De Correspondent)
• Patroon volgens auteur. VVD laveert tussen bezorgdheid en behoudzucht: taal die vooruitwijst, beleid dat de status quo beschermt. Resultaat: electorale effectiviteit, maar maatschappelijke vertraging en hogere kosten (o.a. klimaat). (De Correspondent)

Bronnen

• Simon van Teutem, “Altijd 10 jaar te laat: hoe de VVD jaar in, jaar uit achter de massa aan loopt”, De Correspondent, 1 sep 2025. (De Correspondent)
• World Weather Attribution, analyse van de West-Europese wateroverlast 2021 (verhoogde waarschijnlijkheid/intensiteit door klimaatverandering). (worldweatherattribution.org)
• Eurostat, “Renewable energy statistics” (2023-cijfers: Zweden 66,4%, Finland 50,8%). (European Commission)
• Follow the Money, interview Ed Nijpels (23 mrt 2025). (Follow the Money)