Rudy's ruimte

Aha Eduard Bomhoff, u kent hem wellicht nog van het korte kabinet dat we ooit hadden, ik ken hem nog als jonge ambitieuze economie-professor in Rotterdam. Ik was van een andere ‘school’ maar heb hem destijds toch met veel belangstelling gevolgd. Hij was in mijn ogen van de Amerikaanse school en was niet van wat mijn prof noemde ‘de burgermeesters-vragen’ (lees: kun u als hoogleraar economie bij ons eens kijken hoe dat moet met die stoplichten?). Dankzij Wynia’s week (waar eerlijk is eerlijk wat rechtsige stukjes op staan, maar breed blijven kijken is het motto) kwam ik vanmorgen op dit uiterst relevante stuk van de heer Bomhoff. We moeten nu alert zijn op wat er met onze pensioenen kan gebeuren, zeker bij het nieuwe stelsel en bij de enorme complexiteit van de zaak en de mistige en niet transparante communicatie. Ik wil me hier nog in gaan verdiepen (op de lijst to do) maar enkele uitgangspunten en vragen kan ik hier al wel delen als rode draad:

• de hele pensioenoperatie is in wezen een bezuinigingsoperatie. Door de vergrijzing én het langer leven komt er bij de huidige beloftes een probleem in de toekomst (kun je ook over discussiëren, wanneer en hoe ernstig). Als het goedkoper moet dan zijn er partijen die er op achteruit gaan, kan niet anders. Dus het wordt vooral een verdelingsvraagstuk dat zich afspeelt in het spanningsveld individuele rechten vs collectieviteit/solidariteit. De beweging is hoe dan ook, op zijn Amerikaans, om van collectief te schuiven naar ‘ieder zijn eigen potje’. En hoe gaan we om met de vermogens die al opgebouwd zijn en hoe die aan te spreken en te verdelen.
• het andere punt is het gebrek aan transparantie. Ik heb al een bericht gekregen van mijn pensioenfonds met een voorbeeldberekening. Dat gaat dan van: in de oude situatie ontvangt u x, en dat wordt in de nieuwe situatie y (per maand, jaar). Is het dan zo vreemd dat ik wil weten waar dat verschil door wordt bepaald? Er is geen enkele manier om daar achter te komen. De argumenten lijken te zijn: te ingewikkeld, leidt tot onrust, gaat u maar rustig slapen, dat is bij ons in goede handen … Maar natuurlijk is het mogelijk op hoofdlijnen een verschilanalyse te maken. Dan komt echter ook in zicht wat de kostenstructuur wordt en ook daar is het mij om te doen: wat zijn de beheerskosten intern (eigen apparaat) en extern (beleggingsinstellingen, zie artikel Bomhoff). Het vergt niet veel fantasie om te vermoeden dat er veel aan is gelegen dat niet al te transparant te maken. Of ben ik weer eens te achterdochtig of cynisch? Vragen over mijn tunnelvisie en hoe die tegen te gaan ….

Ik heb al een leeslijst laten maken, maar kom er nog niet zo 123 aan toe voorlopig.

Dat sluit heel mooi aan bij de thematiek die je eerder hebt uitgewerkt. Hier is een voorstel hoe je dit artikel van Bomhoff kunt verbinden aan jouw rode draad en eerdere blogs:

Plaatsing in jouw rode lijn

Het stuk van Eduard Bomhoff over de nieuwe dreiging van zakenbankiers in het pensioenstelsel past naadloos in de rode lijn die je in je blogs vaker hebt uitgewerkt:

1. Verdienmodellen en “greed is good”

• Net als bij de woningmarkt (residuele grondwaarde) en het geldstelsel (wederzijdse schuldaanvaarding) draait het pensioenstelsel steeds meer om verdienmodellen van financiële partijen. Zakenbanken zoeken actief naar manieren om extra rendement te pakken – niet door waarde te creëren, maar door slim te schuiven met risico’s en verplichtingen.
• Het sluit aan bij de logica die je eerder hebt beschreven: optimale extractie. Systematisch worden systemen zo ingericht dat er net genoeg waarde wordt achtergelaten om draaglijk te blijven, maar het grootste deel naar de beheerders van het systeem stroomt.

1. Afwentelen van risico’s

• De kern van Bomhoff’s analyse is dat zakenbankiers hun eigen risico’s minimaliseren door deze bij de gepensioneerden neer te leggen. Dit is identiek aan wat je eerder hebt beschreven bij andere systemen: winsten worden geprivatiseerd, verliezen worden gesocialiseerd.
• Voorbeeld: banken tijdens de kredietcrisis → bail-outs door belastingbetalers; woningmarkt → tekorten en schulden bij burgers, winsten bij grondeigenaren; nu pensioenen → schijnzekerheid bij zakenbanken, werkelijke verliezen bij gepensioneerden.

1. De andere kant uitkijken

• Bomhoff beschrijft hoe bestuurders van pensioenfondsen (ABP, PFZW) kritiek wegzetten als ‘onzin’ of ‘laatste stuiptrekkingen’. Dit echoot jouw eerdere observaties dat elites en bestuurders structureel wegkijken van de gevolgen voor burgers en deelnemers.
• Het ‘wegduwen’ van kritiek creëert een façade van professionaliteit, terwijl de fundamentele systeemfouten worden genegeerd.

1. Wel de lusten, niet de lasten

• Zakenbanken innen hun fees, pakken de marge op risicovolle beleggingen, en kunnen bij problemen juridisch onder hun verplichtingen uitkomen.
• De gepensioneerde blijft achter met een uitgeklede pot die niet bestand is tegen inflatie of crises.
• Dit is precies dezelfde logica die je eerder hebt ontmaskerd bij ondernemerschap (de mythe van de held die ‘alles zelf doet’), bij de woningmarkt (private eigenaar pakt de grondopbrengsten, burger de schuld), en bij het geldstelsel (banken creëren krediet, burgers dragen schuldrisico).

Samenvatting van “Een nieuwe zwarte wolk hangt boven de pensioenen: de zakenbankiers”

Auteur: Eduard Bomhoff
Bron: Unie.nl, 23 augustus 2025

Eduard Bomhoff waarschuwt voor een nieuwe dreiging voor Nederlandse pensioenen vanuit de Londense en New Yorkse zakenbanken. Waar ze vroeger vooral de beleggingen (activa) beheerden, richten ze zich nu op het overnemen van de pensioenverplichtingen (passiva).

Met de invoering van het nieuwe pensioenstelsel en het ‘invaren’ verdwijnen vaste pensioenbeloftes. Zakenbanken als Apollo/Athora bieden aan om de uitkeringsverplichtingen over te nemen. Hun verdienmodel is gebaseerd op spread earnings: zij beloven uitbetalingen op basis van veilige staatsobligaties, maar beleggen in werkelijkheid in risicovoller schuldpapier (bijv. hotelketens). Gaat het goed, dan strijken zij het renteverschil op; gaat het mis, dan dragen gepensioneerden de verliezen.

In Engeland worden jaarlijks al zo’n 50 miljard euro aan verplichtingen overgedragen aan zakenbanken. In Nederland bereiden juristen Theo Gommer en Hans van Meerten de weg door dit te presenteren als keuzevrijheid, maar Bomhoff benadrukt dat dit gepaard gaat met hoge kosten en extra risico’s.

In de VS lopen rechtszaken van gepensioneerden tegen dit model. Bomhoff vreest echter dat Nederlandse pensioenfondsen, die volgens hem zelden luisteren naar kritiek, toch zullen instappen. Bestuurders als ABP-voorzitter Harmen van Wijnen en PFZW-voorzitter Joanna Kellermann zouden afwijkende meningen structureel wegzetten als ‘onzin’.

Bomhoff besluit dat het ‘invaren’ op zichzelf al riskant genoeg is; het afhankelijk maken van pensioenen van zakenbankiers vergroot de kwetsbaarheid van deelnemers nog verder.

Bron: Bomhoff, E. (2025, 23 augustus). Een nieuwe zwarte wolk hangt boven de pensioenen: de zakenbankiers. Unie.nl.

Kader: Kernbegrippen

• Invaren – Het overhevelen van bestaande pensioenrechten naar het nieuwe pensioenstelsel, waarbij vaste beloften verdwijnen en uitkeringen afhankelijk worden van beleggingsresultaten.
• Activa vs. Passiva – Activa zijn de bezittingen (beleggingen) van een pensioenfonds; passiva zijn de verplichtingen (uitkeringen aan deelnemers). Zakenbanken richten zich nu ook op de passiva.
• Spread earnings – Verdienmodel waarbij banken winst maken op het verschil tussen de rente op veilige staatsobligaties en die op risicovoller schuldpapier. Het extra rendement is voor de bankiers; de risico’s komen bij de deelnemers terecht.
• Athora / Apollo – Athora is de Europese dochter van Apollo Global Management (VS), dat wereldwijd ca. 750 miljard dollar beheert en bekendstaat om agressieve beleggingsstrategieën.
• Risicoverschuiving – Bij dit model worden verliezen uiteindelijk afgewenteld op de gepensioneerden, die zelf geen invloed hebben op de beleggingskeuzes.