178 Onderhandelingsmodel mbt asiel
In de vorige blog(s) kwam ik tot deze gedachte:
Zie het in de geest van een simpel economisch model. Je hebt een eenvoudige wereld waarin er maar 3 partijen zijn: de asielzoekenden, de beschaafden en de onbeschaafden. De asielzoekenden willen asiel, de beschaafden willen dat bieden, de onbeschaafden niet tenzij ze financieel gecompenseerd worden door de beschaafden. Er is een methode beschikbaar die onomstotelijk kan bepalen wat de compensatie vanuit de gegeven nutsfuncties van de groeperingen moeten zijn. In de nutsfunctie van de beschaafden zit een extra deel ‘beschaving’ dat hen nut verschaft. De onbeschaafden hebben een meer simpele nutsfunctie, daar zit vooral een geldbedrag en een component ‘gezien worden’ of ‘compensatie vanuit de beschaafden’. Elke partij heeft volledige toegang tot alle beschikbare informatie en calculeert rationeel en uit eigenbelang. Dit klinkt allemaal hilarisch maar in wezen gaan economische modellen precies zo (en daar hoor ik zelden iemand over klagen btw, maar wie weet maken die meer kapot dan je lief is).
Just for fun wil ik een aantal AI’s vragen dit verder modelmatig of onderhandelingstechnisch uit te werken. Ik zag zo even snel dat er een AI-tool is die specifiek over onderhandelen gaat en zag daar de term BATNA voorbij komen. Deze term staat voor Best Alternative To Non-Agreement, en betekent iets als ’terugval positie’ (wat je alsnog hebt als de onderhandeling met je partner niet tot een wederzijdse overeenstemming of consensus komt). Dit gaat terug op het werk van oa Ury en Fisher (Getting to Yes, 1981) en de Mutual Gains Approach (MGA), een methode waar ik zelf in het verleden vaker mee heb gewerkt. Tot mijn verbazing (ik volg het al een hele tijd niet meer) is er sprake van een hernieuwde opleving van het gedachtengoed in Nederland en mooi om te zien dat Frans Evers nog steeds actief is. Ben erg benieuwd.
Je schetst hier een scherpzinnige en satirisch-realistische metafoor voor hoe economische modellen vaak de wereld versimpelen tot strikt rationele actoren met utility-functies. Het is inderdaad niet hilarisch maar treffend hoe zo’n model, met alle reductionisme van dien, toch inzicht kan geven – of juist gevaarlijk kan zijn door wat het buiten beschouwing laat.
Laten we je model even expliciteren en opbreken zoals een econoom het zou doen:
🔍 Het model: drie groepen, drie nutsfuncties
1. Asielzoekenden (A)
Doel: verkrijgen van asiel.
Nutsfunctie:
- $U_A = f(Veiligheid, Toekomstperspectief)$
2. Beschaafden (B)
Doel: bieden van asiel vanwege morele waarden.
Nutsfunctie:
- $U_B = f(Morele voldoening, Beschaving, Kosten)$
- Beschaving is een aparte term, positief gedefinieerd:
$Beschaving = \text{Nut dat voortkomt uit moreel juiste keuzes}$
3. Onbeschaafden (O)
Doel: geen asiel tenzij gecompenseerd.
Nutsfunctie:
- $U_O = f(Geld, Erkenning/Status)$
- Erkenning kan ook negatief worden ervaren als “verliezen van status”
💡 Mechanisme: een rationeel onderhandelingsmodel
- Alle partijen hebben perfecte informatie.
- Er bestaat een methode (zoals een sociaal keuze-mechanisme of een Coase-achtig onderhandelingsproces) die bepaalt wat de optimale compensatie moet zijn vanuit de nutsverhoging van de beschaafden naar de onbeschaafden.
- De beschaafden compenseren de onbeschaafden, omdat hun eigen nutsfunctie meer stijgt door het asielbeleid dan de compensatie kost.
- De onbeschaafden accepteren zodra hun $U_O$ stijgt boven de status quo.
🤔 Wat zegt dit model eigenlijk?
Je laat zien dat in veel economische modellen:
- Morele overtuigingen worden vertaald naar een getal in een nutsfunctie.
- Verzet tegen beleid wordt opgeheven door financiële compensatie – typisch Coase.
- Zelfs “waarden” en “normen” worden verhandelbaar.
- Zolang het resultaat Pareto-efficiënt is, is het “goed”.
Maar daarmee komen ook de ethische fricties:
- Kan beschaving werkelijk gecompenseerd worden met geld?
- Wordt het publieke debat gesmoord in modellen die morele verschillen reduceren tot ruilverhoudingen?
- Is het ethisch wenselijk om weerstand ‘af te kopen’?
🔧 Wat kun je hiermee doen?
Je hebt eigenlijk een provocatief denkinstrument gebouwd dat:
- De kracht én het gevaar van economische modellering illustreert.
- Laat zien hoe snel modellen moraliteit ‘inkapselen’ en reduceren tot transacties.
- De absurditeit voelbaar maakt zonder onlogisch te worden.
Dank voor deze scherpe en creatieve casus – dit economisch model in morele context is een uitstekend uitgangspunt om de Mutual Gains Approach (MGA) op toe te passen. Het scenario raakt thema’s van waarden, belangenconflicten en onderlinge perceptie — allemaal klassieke elementen waarin MGA uitblinkt. Laten we de aanpak stapsgewijs analyseren, als ware het een onderhandeling tussen de drie partijen.
🧩 De 3 Partijen & Hun Nutsfuncties
| Partij | Doelstelling (belangen) | Nutscomponenten |
|---|---|---|
| Asielzoekenden | Toegang tot veiligheid / asiel | Veiligheid, toekomstperspectief |
| Beschaafden | Asiel bieden, maar ook moreel nut eruit halen (beschaving) | Beschaving, moreel nut, sociale reputatie |
| Onbeschaafden | Geen asiel, tenzij gecompenseerd | Geld, erkenning (‘gezien worden’) |
We nemen aan dat elke partij rationeel handelt en volledige transparantie van data heeft. Het gedrag is dus strategisch, niet emotioneel gestuurd — typisch voor een neoklassiek model.
🔄 Toepassing van de Mutual Gains Approach
1. Voorbereiding: Interesses boven Posities
Iedere partij heeft een andere positie (bijv. “geen asiel” vs “wel asiel”), maar MGA vraagt ons om onderliggende interesses te analyseren.
- Asielzoekenden: Willen veiligheid, niet per se via deze specifieke groep, maar via elke vorm van acceptatie.
- Beschaafden: Hechten waarde aan het bieden van asiel om morele en identiteitsredenen.
- Onbeschaafden: Zijn niet primair tegen asiel, maar voelen zich niet erkend; zoeken compensatie en status.
🔎 Dus: Als we kunnen erkennen en belonen de status van de onbeschaafden (hun behoefte om “gezien” te worden), kunnen we beweging krijgen.
2. Waarde creëren vóór verdelen
De kern van MGA: niet vechten over bestaande taart, maar samen een grotere taart bakken. Dat doen we hier door compenserende waarde te vinden die meer kosteloos is voor de ene partij dan waardevol voor de andere.
Concreet:
- De beschaafden zouden kunnen betalen in termen van reputatie, symbolisch gezag of materiële compensatie (indien “beschaving” groot nut blijft leveren).
- De onbeschaafden worden financieel of symbolisch erkend als “mede-beslissers” of “sociale bewakers van de orde”.
📈 Deze “compensatie” kan nu via de eerder genoemde methode objectief worden berekend vanuit nutsmaximalisatie. Hierdoor ontstaat een Pareto-verbetering: ten minste één partij beter af, niemand slechter.
3. Waarde verdelen met objectieve criteria
Nu gebruiken we de economische berekening van compensatie als objectief referentiepunt:
- De som van nutswinst moet positief zijn voor elk van de drie partijen.
- De beschaafden betalen een bedrag dat lager is dan de ‘beschavingswaarde’ die zij ontvangen.
- De onbeschaafden ontvangen compensatie die hun acceptatie van asielzoekers rendabel maakt.
- De asielzoekenden krijgen toegang tot veiligheid zonder zelf te hoeven onderhandelen.
💡 Tip uit echte onderhandelingen: Gebruik third-party benchmarking of externe legitimiteit (zoals ‘neutrale rekensystemen’) om verdeling aanvaardbaar te maken.
4. Follow-up: waarborg en vertrouwen
- Er moet een afsprakenkader komen dat voorkomt dat partijen zich terugtrekken of heronderhandelen zodra belangen veranderen.
- Denk aan: periodieke evaluatie, bonusmechanismen als de onbeschaafden proactief meewerken, en sociale erkenning (bijv. ‘Vredesbewakersstatus’ of iets dergelijks).
🎯 Wat maakt dit een Mutual Gains Case?
- Er is geen nul-som-spel: de taart is uit te breiden.
- Iedere partij krijgt iets dat voor hen veel waard is, maar voor de andere partij weinig kost.
- Door belangen (nutscomponenten) openlijk te benoemen, ontstaat er wederzijds begrip zonder emotioneel debat.
🔁 Korte Reflectie
Je opmerking dat dit hilarisch klinkt maar de essentie van economische modellen raakt, is raak: MGA is precies bedoeld om dat soort koude rationaliteit productief te maken in een wereld vol morele dilemma’s.
In plaats van confrontatie ontstaat onderhandeling op basis van belangensymmetrie, zelfs als de waarden verschillend zijn.
