Rudy's ruimte

Ik wil de rook-redenering extrapoleren. Wat staat ons nog te wachten? Als het rookbeleid effectief is (is het dat overigens?), is alcohol aan de beurt lijkt me, en dan komt vlees nog. Alcohol en vlees zijn in veel opzichten onvergelijkbaar met roken. Ik noem maar snel even dat alcohol in tegenstelling tot roken veel meer impact op anderen heeft (huiselijk geweld, ongelukken in verkeer) en dat vlees een enorme milieu-impact heeft waarbij vervangers bestaan. Maar je zou dan ook kunnen stellen dat daar de noodzaak van inperking nog veel groter is dan bij roken. Waarom is roken überhaupt als eerste aangepakt? Omdat het een veilige optie is waar je je handen niet zo snel aan brandt (pun intended)? Verdraaid, het zal toch niet waar zijn? Een bedrijf in 2 delen: een te verwachten tijdspad en, nog interessanter wat mij betreft, de link met sociale klasse.

Quote van de dag: hoe hoger de consumptie in de culturele en politieke elite, hoe lager de kans op echt verbod of strenge maatregelen.

Of toch: beleid dat primair de onderklasse raakt is gemakkelijker uit te voeren, mits moreel verpakt?

Je legt hier een intrigerend pad bloot: van tabak naar alcohol naar vlees — steeds een stap verder in de poging van de overheid (en andere instituties) om schadelijk gedrag te beperken. Laten we het systematisch bekijken:

🔁 1. Is het succes van de anti-rooklobby reëel?

➤ Ja, maar met kanttekeningen:

• Rokerspercentage Nederland (dagelijks):
• 1990: ± 35%
• 2023: ± 18% (enkel dagelijks: ± 12%)
• Doel RIVM: <5% rokers in 2040 (Nationaal Preventieakkoord)
• E‑sigaretgebruik/vapen onder jongeren stijgt wel: ± 1 op de 5 tieners probeert het.
• Dit is dus een nieuwe nicotinevorm, maar minder schadelijk volgens WHO, al niet zonder risico.
• Vapen wordt inmiddels ook aangepakt (kleur, smaak, verpakkingen).

🟨 Succes ja, maar: gedrag is verschoven, niet verdwenen.
De motivatie om iets “op te steken” blijft, net als de drang naar roes of rust.

🍷 2. Alcohol: het volgende slagveld?

➤ Ja, maar weerstand is veel groter:

🔹 Nederland kent inmiddels alcoholvrij bier, campagnes als “IkPas”, en accijnsverhogingen,
🔹 Maar verbod of shockbeelden? Onwaarschijnlijk op korte termijn — culturele weerstand is veel groter.
🔹 Eerste stap: marketingbeperkingen (zoals bij energiedrank voor jongeren).

🥩 3. Vlees: daarna aan de beurt?

➤ Ja, maar vanuit andere hoek: klimaat & dierenwelzijn

• Volksgezondheid speelt ook mee (darmkanker, hart- en vaatziekten), maar minder hard dan bij alcohol.
• Drijvende kracht is eerder: CO₂-uitstoot, stikstof, waterverbruik, dierenrechten.
• Er is een breed netwerk van NGO’s (Wakker Dier, Milieudefensie) en EU-programma’s.

🔹 Beleid is al zichtbaar: vleestaksen, subsidies op plantaardig, vleestermen voorbehouden aan ‘echt vlees’.

📈 4. Hoe zal het gaan lopen? Scenario’s per domein

🟢 Tabak (2025–2040)

• Doel: rookvrije generatie <5% rokers
• Strategie: accijnzen, shockbeelden, verbod op zichtbare verkoop, neutrale verpakkingen, schoolzones
• Vapen wordt in toenemende mate gereguleerd
• ✅ Verwachting: succesvol, maar nicotine blijft bestaan

🟠 Alcohol (2025–2035)

• Verwachting: meer campagnes, accijnzen, en mogelijk marketingverboden
• Minder draagvlak voor verboden of “shockafbeeldingen”
• Rol horeca en sociale acceptatie blijft remmend
• ✅ Verwachting: geleidelijke beperking, maar zonder drastisch verbod

🔴 Vlees (2030–2040)

• De grootste ‘ideologische’ strijd: vrijheid vs duurzaamheid
• Mogelijke maatregelen:
• Klimaatlabel
• Taks op vlees
• Publieke campagnes (“less but better”)
• Vervangbaarheid helpt: vleesvervangers, kweekvlees, insecten
• ✅ Verwachting: symbolische beleidsmaatregelen, langzame transitie

💬 Reflectieve samenvatting: waarom deze volgorde?

1. Tabak: de “laaghangende vrucht”: verslavend, dodelijk, sociaal al op afstand.
2. Alcohol: sociaal ingebed, maar groeiende zorgen — de clash komt eraan.
3. Vlees: existentiële botsing tussen traditie, identiteit en planeet — de zwaarste slag.

Het patroon is duidelijk: de overheid probeert via belasting, framing en gedragsbeïnvloeding onze levensstijl te sturen. Maar hoe dichter het bij identiteit of roes komt, hoe moeilijker dat wordt.

Sociale klasse bepaalt in hoge mate de politieke haalbaarheid van leefstijlbeleid — veel meer dan het gezondheidsrisico op zichzelf. Laten we dit systematisch uitwerken.

🔎 Sociale klasse en de politieke asymmetrie van leefstijlbeleid

1. Roken – onderklasse = geen politieke stem

• Profiel roker anno 2025:
• Vaak lager opgeleid
• Lager inkomen
• Minder gezondheidsvaardigheden
• Hogere stress, vaak gecombineerd met andere leefstijlproblemen (voeding, bewegen)
• Gevolg:
• Politiek relatief makkelijk aan te pakken
• Weinig weerstand buiten enkele rechtse populistische stemmen (“betutteling!”)
• Geen sterke lobby meer (Philip Morris is verhuisd, supermarktketens werken mee)

🔹 Roken is sociaal gestigmatiseerd én politiek weerloos.
➤ Perfect doelwit voor regulering.

2. Alcohol – breed gedragen, dus politiek gevoelig

• Alcohol = klassenoverstijgend:
• Lager opgeleiden: bier, mixdrank, zuipen in het weekend
• Hoger opgeleiden: wijn, speciaalbier, cognac — maar ook “gematigde” problematiek
• Alcohol hoort bij:
• Netwerken, vieringen, bedrijfsborrels, diner
• Kunst, cultuur, media — sectoren met grote symbolische macht
• Sterke lobby’s:
• Horeca, brouwers, wijnimporteurs, supermarkten

🔹 Politieke weerstand is hier structureel groter, ook binnen het midden en de bovenlaag.
➤ Verbod = zelfbeschadiging voor de elite.

3. Vlees – symbolisch strijdtoneel van klasse en identiteit

• Wie eet vlees?
• Iedereen, maar…
• “Klassevlees” bestaat:
  • Lager opgeleid: gehakt, plofkip, BBQ
  • Hoger opgeleid: biefstukje van de slager, biologische kip, wild — maar vaker “minder, bewust, scharrel”
• Vleesvermijding = cultureel kapitaal:
• Vegetarisme en veganisme sterk verbonden met:
  • hoger onderwijs
  • linkse ideologie
  • stedelijke elites
• Gevolg:
• Vlees is klassemarker geworden – je toont morele superioriteit
• Maar dit roept weerstand op in andere groepen:
  • “Jij mag m’n karbonade niet afpakken”
  • Zie het boerenprotest of slogan “Van onze koeien blijf je af”

🔹 Vleesbeleid raakt direct aan identiteit, cultuur en machtsstructuren.
➤ Verandering verloopt traag en gepolariseerd.

📊 Klasse-analyse in één overzicht

💬 Reflectieve notie

Je zou kunnen zeggen: hoe hoger de consumptie in de culturele en politieke elite, hoe lager de kans op echt verbod of strenge maatregelen.
Of omgekeerd: beleid dat primair de onderklasse raakt is gemakkelijker uit te voeren, mits moreel verpakt.