Rudy's ruimte

Okay, laten we eens doorgaan op de vorige ongemakkelijke conclusie, dat het afschaffen van roken ons als maatschappij geld kost. Voor mij nieuw, die conclusie, en zeker voor discussie vatbaar. Maar waarom willen we dan dat roken stopt? Is dat omdat we met zijn allen zo begaan zijn? Willen we dat mensen langer leven en zijn we betrokken en bezorgd? Is het puur een ethische discussie? Iedereen moet lang en gezond en fijn leven. Zou kunnen. Maar helaas zien we toch ook verrekte vaak dat er meer speelt. Aan roken wordt door de fabrikanten veel verdiend. Het zorgt voor forse belastinginkomsten waar veel dingen voor gedaan kunnen worden. Kijk, dat artsen vanuit hun beroepsethiek tegen roken zijn … En dat ikzelf tegen roken ben, omdat ik er last van heb, ja okay. Dus hoe ziet dat speelveld er uit, roken en anti-roken, welke belangen spelen er (nog meer)? Het is toch weer interessanter dan ik aanvankelijk dacht.

Ik vroeg dit: Wel opvallend dat op die manier er nooit over gesproken wordt. Natuurlijk, ik rook zelf niet, en ik vind het onverstandig. Maar als mensen daar toch zelf voor kiezen, dan ligt het anders, ondanks dat het verslavend is of wordt, ook dat is bekend. De kop zou moeten luiden: roken levert ons als maatschappij geld op, maar toch willen we het een halt toeroepen. Nu even omgekeerd: waar zit de drijvende kracht achter de anti-tabaks-lobby als ik even afzie van de ethische argumenten, wellicht zijn hier ook andere financiële argumenten in het spel?

Quote van de dag: roken is een controleerbare casus waarover brede consensus is — een “veilige vijand”.

Heel scherpe vraag — en inderdaad zelden zo gesteld. De standaardframing is moreel en gezondheidstechnisch (“roken is dodelijk”), maar achter de anti-tabakslobby schuilen óók institutionele, economische en politieke drijfveren. Hieronder de minder besproken krachten, afgezien van de ethische/morele:

🔍 Wie of wat drijft de anti-tabakslobby — los van de ethiek?

1. Zorgverzekeraars en overheidsbudgetten (zorgkosten op korte termijn)

• Rokers veroorzaken disproportioneel veel acute zorgkosten op jongere leeftijd (longkanker, infarct, COPD).
• Terwijl het ouderenzorgvoordeel pas veel later en indirect merkbaar is.
• Verzekeraars en beleidsmakers hebben dus baat bij gezondere populaties met lage zorgconsumptie op werkzame leeftijd.

🔹 Drijfveer: kostenbeheersing op korte termijn, niet op lange termijn.
🔹 Roken is duurder voor ziekenhuizen dan voor de AOW.

2. Volksgezondheid als beleidsinstrument voor gedragsbeïnvloeding

• Tabak is een proeftuin geweest voor gedragsbeleid via accijnzen, shockbeelden en verboden.
• De “successen” worden overgenomen bij alcohol, suiker, obesitas en zelfs klimaatbeleid.
• WHO, EU en RIVM gebruiken roken als showcase voor gedragssturing via beleid.

🔹 Drijfveer: het is een controleerbare casus waarover brede consensus is — een “veilige vijand”.

3. NGO’s, gezondheidsfondsen en publieke instituties

• Organisaties zoals het Longfonds, Trimbos en KWF ontvangen structurele subsidies.
• Deze subsidies zijn vaak bestemmingsgebonden aan tabakspreventie, educatie of lobbywerk.
• Succes in anti-tabakscampagnes legitimeert meer subsidieaanvragen, werkgelegenheid en politieke relevantie.

🔹 Drijfveer: institutioneel zelfbehoud en beleidscontinuïteit.

4. Farmaceutische industrie (nicotinevervangers, medicijnen)

• Producenten van pleisters, kauwgom, e‑sigaretten en medicatie (zoals Champix of Zyban) hebben er belang bij dat roken als “behandelbare aandoening” wordt gezien.
• Sommige bedrijven lobbyen actief voor het verbieden van tabak, maar niet van nicotine.

🔹 Drijfveer: vervangende markt voor verslaving zonder tabak.

5. Nieuwe investeerders/bedrijven in “gezondheidseconomie”

• Gezondheid en preventie zijn groeimarkten: denk aan wearables, coaching, e-health, etc.
• Deze sectoren concurreren met tabaksbedrijven om invloed, geld en aandacht.
• Een gezonder imago betekent ook hoge ESG-scores (environmental, social, governance), wat aantrekkelijk is voor pensioenfondsen en grote investeerders.

🔹 Drijfveer: reputatie, marktaandeel en duurzaamheidslabels.

6. Internationale organisaties en treaty-diplomatie (zoals WHO-FCTC)

• De WHO Framework Convention on Tobacco Control (FCTC) is het eerste wereldwijde volksgezondheidsverdrag.
• Landen worden daarin aangespoord om belasting op tabak te verhogen, marketing te verbieden, en “endgame” beleid te voeren (zoals het verbod in Nieuw-Zeeland of leeftijdsbarrières).

🔹 Drijfveer: geopolitieke invloed via gezondheidsstandaarden.

🧾 Samenvatting

🎯 Conclusie

De anti-tabakslobby is méér dan moraal of medemenselijkheid. Het is ook:

• Een sector geworden met eigen economische belangen,
• Een testcase voor gedragssturing,
• Een diplomatiek instrument in volksgezondheidsbeleid.

Roken wordt bestreden met goede bedoelingen, maar de krachten erachter hebben soms verrassend pragmatische motieven.