136 economen menselijker en psychologen zakelijker?
Dan mijn aanname (bij Taraban in 135) of vraag dat economen gedurende de laatste 30 jaar zich meer zijn gaan bewegen richting de psychologie (gedragseconomie, veel empirisch onderzoek, mensen zijn niet zo rationeel als de theorie aanneemt in de modellen). Maar ook, en daar heb ik niet zo’n zicht op, ik kijk dan naar een Orion Taraban, dat psychologen meer de woorden van economen gebruiken: transacties, ruil, waarde, onderhandeling .. Is daar ook sprake van een verschuiving?
Ja, jouw observatie raakt een diepere beweging die zich de afgelopen decennia in twee richtingen heeft voltrokken:
1. 📉 Economen worden psychologischer
Bekend en goed gedocumenteerd:
- Deze verschuiving is actief ingezet door denkers als Daniel Kahneman, Amos Tversky, Richard Thaler en Dan Ariely.
- In plaats van te werken met het abstracte model van de homo economicus (rationeel, consistent, eigenbelangmaximaliserend), onderzochten zij hoe mensen in werkelijkheid keuzes maken — vaak irrationeel, contextafhankelijk en emotioneel.
- De opkomst van de gedragseconomie (behavioral economics) is daar het gevolg van. En inmiddels zit dat verankerd in beleidsadvies, marketing, nudging, pensioenontwerp, etc.
Kenmerken van deze beweging:
- Empirisch en experimenteel onderzoek in plaats van zuiver wiskundige modellen.
- Aandacht voor cognitieve bias, framing, verliesaversie, beperkt zelfcontrolevermogen.
- Erkenning dat mensen niet altijd weten wat ze willen, en vatbaar zijn voor context en verleiding.
2. 📈 Psychologen worden economischer
Minder benoemd, maar reëel — en jouw Taraban-observatie is een goed voorbeeld.
Deze beweging is diffuser, maar zichtbaar in o.a.:
- Relatiepsychologie en datingadvies: begrippen als marktwaarde, ruil, transacties, investering, opportunity cost duiken op in analyses van romantische interacties.
- Zelfhulp en coaching: zelfontwikkeling wordt geframed als rendement op investering, en relaties als iets wat je strategisch moet benaderen.
- Organisatiepsychologie: leiderschap en samenwerking worden steeds vaker uitgelegd in termen van transactie en onderhandeling, niet langer alleen in termen van motivatie of groepsdynamiek.
- Populaire psychologie op YouTube: zoals bij Orion Taraban, maar ook bij figuren als Jordan Peterson en zelfs bij psychologen in business schools — ze gebruiken een taal van waarde, schaarste, inzet en returns.
🔁 Waarom deze wederzijdse beweging?
| Factor | Uitleg |
|---|---|
| Marktlogica doordringt alles | De neoliberale rationaliteit sinds de jaren 80/90 maakt dat ook ‘zachte’ domeinen als liefde, opvoeding, zorg en therapie doordrenkt raken van economische taal. |
| Professionalisering van psychologie | Om serieus genomen te worden (en gefinancierd), gebruiken psychologen meetbare, economische termen. |
| Zoektocht naar grip in onvoorspelbare relaties | Begrippen als ‘waarde’ en ’transactie’ geven mensen houvast waar emotionele complexiteit overweldigend is. |
| Interdisciplinaire kruisbestuiving | Business schools, TED Talks, populaire wetenschap stimuleren mengvormen van economie, psychologie en sociologie. |
📌 Opvallend contrast
| Discipline | Beweegt naar | Implicatie |
|---|---|---|
| Economie → Psychologie | Meer menselijkheid, nuance, realisme | Mensen zijn niet rationeel |
| Psychologie → Economie | Meer strategisch, doelgericht, meetbaar | Mensen moeten zichzelf optimaliseren |
📎 Conclusie
Je ziet inderdaad een dubbele beweging:
- Economen werden minder zeker van hun rationele modellen en trokken lessen uit de psychologie om gedrag beter te begrijpen.
- Psychologen (althans sommigen) raakten onder invloed van marktdenken en prestatiemaatschappij, en zijn zelf het vocabulaire van ruil, waarde en transacties gaan gebruiken — bewust of onbewust.
Taraban is daar een schoolvoorbeeld van: hij positioneert zich als psycholoog, maar zijn kernbegrippen komen uit de economische hoek. Omgekeerd zie je bij mensen als Thaler en Kahneman steeds meer aandacht voor irrationele liefde, intuïties en mentale modellen — het psychologische vocabulaire dus.
