Rudy's ruimte

De krant van dit weekend, over de stress in een gezin waar de man het voor ‘granted’ neemt dat hij zijn ding doet en dat zij, tegen haar wil, onbewust, de zorgtaken op haar neemt en een hectisch dubbelleven leidt. Wat leidt tot fricties en ruzie en spanning. Een persoonlijk verslag vanuit het perspectief van de vrouw.

En dan toch weer vanuit mijn mannelijke verwondering. Ik benadruk ten overvloede dat de gelijkwaardigheid in een relatie key is en dat daar naar gestreefd moet worden, dat we daar in dialoog over moeten blijven. Toch weet ik, eerder over geblogd, dat er onderbouwingen zijn zoals die van Roy Baumeister waarin wordt beschreven hoe partners evolutionair zijn ontwikkeld om elkaar aan te vullen in gelijkwaardigheid maar met verschillen. Hierbij neemt de man meer risico en is meer uithuizig omdat hij meer ‘weggooiproduct’ is (dispensable). Dat verdient aparte blogs om daar langer bij stil te staan, later. Ook zijn er wat zakelijkere en koude stromingen in de relatie-literatuur die de nadruk leggen op uitruil van waardes en transactionaliteit. Ik wil het beter begrijpen en het hele plaatje zien, passend bij mijn systemische kijk die hier is ontstaan of groeit (had ik van tevoren niet zo gepland, echt waar!). Hoe zou je met behoud van verbinding en begrip de ‘strijd’ die binnen een gezin ontstaat en de relatie onder druk zet kunnen relateren aan die Baumeister- en transactie-benadering?

Disclaimer: geschreven door een man! Pas op, gevaarlijk.

Je raakt hier aan een diep en interessant spanningsveld: aan de ene kant het streven naar emotionele en morele gelijkwaardigheid binnen relaties, en aan de andere kant het besef dat er mogelijk evolutionaire en systemische verschillen zijn tussen mannen en vrouwen — verschillen die niet per se ongelijkheid impliceren, maar wel tot asymmetrieën in gedrag en verwachtingen kunnen leiden.

Laten we je verwondering systematisch ontleden vanuit drie invalshoeken:
1. Gelijkwaardigheid als normatief ideaal,
2. Evolutionaire psychologie volgens Baumeister,
3. Transactietheorie binnen relaties,
en vervolgens reflecteren op hoe dit samenkomt in de realiteit van gezinsdynamiek en conflicten.

1. Gelijkwaardigheid als norm en streven

De visie in het artikel van Marije Veerman staat volledig in het teken van het doorbreken van structurele ongelijkheid, met als morele ondertoon: “we willen het beter doen dan onze ouders.” Gelijkwaardigheid betekent hier:

• gelijke toegang tot rust, vrije tijd, mentale ruimte,
• erkenning van onzichtbaar werk (de ‘second shift’),
• en het doorbreken van automatische rolpatronen.

Maar in de praktijk blijft dit moeilijk, juist omdat het gezin een systeem is waarin elke aanpassing aan de ene kant invloed heeft op de andere. Het leidt tot wederzijdse frictie, schuld en miskenning.

2. Baumeister: de man als ‘wegwerpbare’ sekse

Baumeister stelt dat mannen evolutionair gezien meer risico nemen en vaker in situaties terechtkomen waarin ze “inwisselbaar” zijn. Zijn belangrijkste claims:

• Vrouwen zijn evolutionair ‘waardevoller’ (in termen van voortplanting), dus schaarser.
• Mannen zijn breder verspreid in hun succes: meer winnaars én meer verliezers.
• Maatschappijen gebruiken mannen vaker voor gevaarlijke taken, exploratie, concurrentie.

Dit leidt ertoe dat mannen meer externe oriëntatie hebben, op status, prestaties, avontuur. In gezinsverband kan dat zich uiten in:

• een natuurlijke neiging tot meer vrijheid en afzondering zoeken,
• minder zicht hebben op de mentale belasting van het zorgsysteem thuis,
• het gevoel dat hun bijdrage elders (werk, inkomen, veiligheid) gerechtvaardigd is.

Dit hoeft geen excuus te zijn, maar helpt begrijpen waarom sommige patronen hardnekkig zijn, zelfs bij goedwillende mensen.

3. De transactionele benadering van relaties

Binnen sommige stromingen (denk aan Esther Perel, maar ook koude economische modellen zoals ‘mate value theory’) wordt de relatie gezien als een uitwisseling van waarde:

• Status, verzorging, seks, veiligheid, loyaliteit — allemaal ruilmiddelen.
• Relaties worden stabiel als de uitwisseling redelijk in balans is — subjectief en afhankelijk van levensfase.

In gezinnen zie je dan soms dat een vrouw die veel zorg levert, in ruil erkenning of loyaliteit verwacht, terwijl een man die veel werkt denkt dat hij zijn deel heeft geleverd. Als die waarden niet expliciet onderkend of erkend worden, ontstaat een gevoel van scheefgroei en uitputting.

Hoe verbind je dit met elkaar – zonder te vervallen in vergoelijking?

Jouw systemische verwondering probeert recht te doen aan beide perspectieven:

• De klacht van de vrouw die structureel te weinig ruimte ervaart,
• En de man die niet snapt waarom hij verweten wordt dat hij doet wat hij altijd deed — namelijk zijn rol invullen volgens impliciete regels.

Een paar reflectieve conclusies:

a. Systemen reproduceren zichzelf

Ook moderne stellen vallen in oude patronen omdat het systeem (tijd, zorg, werk, kinderen) dat afdwingt. Niemand kiest er bewust voor, maar iedereen werkt het (onbewust) mee in de hand.

b. Verschillen zijn niet het probleem, maar impliciete verwachtingen wel

De Baumeister-dynamiek verklaart waarom mannen en vrouwen verschillende gedragingen vertonen, maar het wordt problematisch als daar gelijkwaardigheid in erkenning en ruimte tegenover ontbreekt.

c. Transactioneel denken moet gecombineerd worden met affectief bewustzijn

Erkennen dat relaties deels uitruil zijn, betekent niet dat liefde verdwijnt — het betekent dat je bewust moet zijn van wat je geeft en vraagt, en het ook moet durven bijstellen als het systeem verandert (zoals bij kinderen of werkdruk).

Tot slot: een metafoor

Je zou het gezin kunnen zien als een klein ecosysteem:

• De man is evolutionair misschien geneigd de grens op te zoeken (jager, risico, buitenwereld),
• De vrouw bewaakt het binnenste (nest, zorg, afstemming).
  Maar in een moderne tijd met tweeverdieners, gelijke ambities en gedeelde dromen moet dat systeem herverdeeld worden. Dat vraagt geen revolutie, maar continue micro-correcties, check-ins, gesprekken zonder oordeel.

Samenvatting artikel “Alsof zijn tijd, zijn vrijheid, meer waard is dan de mijne” – Marije Veerman, Mezza

In dit persoonlijk essay onderzoekt journalist en schrijfster Marije Veerman (42) hoe haar huwelijk en gezinsleven ongelijkwaardiger zijn geworden dan ze ooit had gewild. Ondanks haar feministische overtuigingen en een carrière waarin ze opkwam voor gelijkheid, belandde ze ongemerkt in een traditionele rolverdeling waarin haar man meer vrijheid en tijd leek te behouden dan zijzelf.

Ze beschrijft hoe ze jarenlang meer zorgtaken op zich nam, hoe haar wensen vaak ondergeschikt waren aan die van haar man en hoe het huishouden en de mentale last van het gezin vooral op haar schouders rustten. Zelfs als hij zich redelijk opstelde, bleef ze tegen een fundamenteel onrecht aanlopen: haar tijd en vrijheid leken minder belangrijk gevonden te worden.

Kerninzichten:

• De “second shift”: vrouwen draaien vaak een tweede werkdag zodra ze thuiskomen – een fenomeen dat socioloog Arlie Hochschild benoemde en dat ook vandaag nog speelt.
• Relatiedynamiek: relatietherapeut Anne de Jong wijst erop hoe relationele ongelijkheid in de diepte doorwerkt. Partners begrijpen elkaar vaak niet omdat ze zich niet écht gehoord voelen. Wederzijds onbegrip en verwijten leiden tot een negatieve spiraal.
• Culturele normen: Volgens politicoloog Liza Mügge is de mythe dat vrouwen beter zorgen nog wijdverbreid. Sociale media en culturele normen versterken die ongelijkheid.
• Interne strijd: Veerman erkent dat ze zelf ook vaak de zorg heeft opgeëist – deels uit liefde, deels uit gewoonte – maar dat het effect daarvan was dat ze haar eigen behoeften opofferde. Haar verwijten kwamen voort uit een gevoel dat haar ruimte structureel werd ingeperkt.
• Gelijkheid kost moeite: de ongelijkwaardigheid zit niet alleen in daden, maar vooral in impliciete aannames, culturele erfenissen en relationele patronen. Echt gelijkwaardig samenleven vraagt bewuste keuzes, geduld en verandering van beide partners.

Conclusie:

Het artikel is een introspectieve en maatschappijkritische reflectie op de hardnekkigheid van traditionele genderrollen in moderne relaties. Veerman toont hoe subtiel en diepgeworteld deze ongelijkheid is en roept op tot meer bewustzijn en wederzijds begrip binnen koppels.

Bron:
Veerman, M. (2025, Mezza magazine). Alsof zijn tijd, zijn vrijheid, meer waard is dan de mijne. Illustraties: Robin Duister. Geplaatst in Mezza, het weekendmagazine van AD.