121 bonus: wat is hypergamie?
Ik heb het nu al een paar keer genoemd, hypergamie, het ‘hogerop daten’. Lang niet iedereen is bekend met die term. Bovendien leidt het vaak ook tot wat weerstand. Hoezo hogerop daten, is dat niet wat gedateerd, ik herken dat niet hoor, ik let daar nooit op, ik kijk vooral naar de tekst en of er een klik is. Dus is het een terechte vraag of er ‘bewijs’ is dat dit nog steeds actueel is in de moderne wereld van relaties en daten. En misschien is ook niet iedereen overtuigd door snelle Tinder-onderzoekjes waar ik in de vorige blog over had (het is relatief makkelijk in die omgeving testen te doen met fictieve profielen, maar heeft ook zijn beperkingen). Dus een ‘explainer’.
Definitie van hypergamie:
Hypergamie is het fenomeen waarbij een persoon, meestal in heteroseksuele context, de neiging heeft een partner te kiezen met een hogere status dan zichzelf — op sociaal, economisch, of educatief vlak. In klassieke zin verwijst het naar vrouwen die ‘hoger op trouwen’, bijvoorbeeld met een man met meer macht, inkomen of opleiding.
Werkt hypergamie nog in de moderne datingmarkt, zoals bij 50+?
1. Algemene bevindingen:
Ja, hypergamie bestaat nog steeds, ook bij ouderen. Er is bewijs uit onderzoek en observaties op moderne datingplatforms dat status, opleiding en inkomen nog steeds belangrijke factoren zijn — en dat vrouwen gemiddeld hogere voorkeurseisen hebben dan mannen, ook op latere leeftijd.
- Evolutionaire psychologie stelt dat vrouwen, vanwege biologische investeringen in voortplanting (zwangerschap, kindzorg), van oudsher voorkeur hebben ontwikkeld voor partners met meer middelen/status. Die voorkeur kan blijven bestaan, zelfs bij 50+, ook al speelt voortplanting dan geen rol meer.
- Sociologische studies tonen aan dat vrouwen zich vaak ongemakkelijk voelen met een partner die lager opgeleid is of minder verdient — zelfs als zij zelf succesvol zijn.
- Datingplatforms zoals eHarmony en EliteDating rapporteren dat vrouwen gemiddeld vaker naar boven daten, terwijl mannen vaker naar beneden daten qua opleiding of inkomen.
2. Specifiek bij 50-plussers:
De dynamiek verandert iets, maar hypergamie blijft zichtbaar:
- Vrouwen van 50+ zijn gemiddeld zelfstandiger dan vroeger, maar tonen in zelfrapportages nog steeds voorkeur voor partners die minstens gelijkwaardig zijn qua opleiding, levensstijl en inkomen.
- Mannen van 50+ hebben vaker een bredere range in leeftijdsvoorkeur en hechten relatief minder belang aan status dan aan uiterlijk of verzorging.
- Mismatch ontstaat: Veel vrouwen van 50+ zoeken een gelijkwaardige of betere partner, terwijl het aantal ‘beschikbare’ mannen in die categorie schaars is — mede door sterfte, relaties, of gebrek aan ‘matchbare’ levensstijl. Dit versterkt de kloof op de datingmarkt op latere leeftijd.
Enkele empirische bronnen:
- Buss (1989, 2003): Vrouwen wereldwijd hechten meer belang aan financiële vooruitzichten dan mannen. Recente updates bevestigen dit patroon in moderne contexten.
- Sweeney & Cancian (2004): Hypergamie is afgenomen in huwelijken door emancipatie, maar in partnerkeuze (vooral tweede relaties) speelt het nog sterk.
- Northwestern University (2018): Tinder- en OkCupid-gegevens lieten zien dat vrouwen tot op hoge leeftijd mannen met hogere status bevoordelen; mannen letten meer op uiterlijk en leeftijd.
- Van de Kaa (CBS/2001): In Nederland bleken hoger opgeleide vrouwen vaker single te blijven, mede omdat zij moeilijker een passende partner vonden in hun ‘eigen’ statuslaag.
Kortom:
Hypergamie is geen ouderwets verschijnsel dat verdwenen is met de emancipatie. De vorm is veranderd — vrouwen hebben zelf meer status — maar de onderliggende voorkeuren voor ‘opwaartse aansluiting’ zijn grotendeels intact gebleven, zelfs bij 50-plussers. Daardoor ontstaan ook in die leeftijdsgroep systemische mismatches: veel vrouwen vissen in een relatief kleine vijver van ‘beschikbare’ gelijkwaardige of betere mannen.
Het gebruik van Tinder of vergelijkbare datingapps om hypergamie te onderzoeken via gecontroleerde fictieve profielen is methodologisch aantrekkelijk, maar het heeft ook duidelijke beperkingen. Hieronder een analyse.
✅ Waarom het een valide methode kan zijn:
- Real-world gedrag meten:
- Je observeert daadwerkelijk keuze-gedrag (swipes, matches, reacties), en niet alleen zelfrapportages in enquêtes. Dat maakt de data vaak eerlijker dan wat mensen zeggen dat ze doen.
- Gecontroleerd experiment:
- Door slechts één variabele te veranderen (bijvoorbeeld ‘beroep’ of ‘lengte’), kun je relatief zuivere causale verbanden blootleggen. Denk aan:
- Profiel A: “Bart, 1m80, verpleegkundige”
- Profiel B: “Bart, 1m80, cardioloog”
- Alle andere factoren (foto, bio, leeftijd) zijn identiek.
- Schaalbaar:
- Je kunt honderden matches in korte tijd genereren, in verschillende leeftijdsgroepen en geografische regio’s.
- Repliceerbaarheid:
- Eerdere studies zijn op vergelijkbare wijze uitgevoerd (bijv. op OkCupid, Tinder, Bumble) en vonden robuuste verschillen in gedrag t.o.v. inkomen, beroep, lengte, opleiding.
❌ Beperkingen en valkuilen:
- ### Platformbias
- Tinder is oppervlakkig en visueel gericht. Het publiek dat Tinder gebruikt is niet representatief voor alle mensen, laat staan voor 50-plussers. Jongeren zijn oververtegenwoordigd, en intenties (seks, ego, liefde) verschillen sterk.
- Mensen van 50+ gebruiken eerder andere platforms zoals Lexa, 50plusmatch, of Parship.
- ### Uiterlijk is nooit volledig controleerbaar
- Zelfs als je twee ‘gelijke’ profielen gebruikt, kunnen minieme verschillen in gezichtsuitdrukking, kleding, achtergrond of belichting al grote impact hebben op eerste indrukken. Dat maakt absolute controle over het uiterlijk onmogelijk.
- ### Gedrag ≠ intentie
- Een swipe of match betekent niet per se voorkeur voor een levenspartner. Het zegt iets over eerste indrukken, niet over werkelijke keuze voor samenwonen, trouwen of kinderen krijgen — wat wél bij hypergamie hoort.
- ### Ethiek en Terms of Use
- Het gebruik van fictieve profielen kan botsen met de gebruiksvoorwaarden van het platform. Dat roept ethische en juridische vragen op, zeker als je gebruikers niet informeert.
- ### Sociale en culturele interpretatie van status
- Niet iedereen vindt “dokter” per definitie aantrekkelijker dan “leraar”. Context en persoonlijke voorkeuren spelen mee. De uitkomst zegt dus iets over gemiddelde voorkeuren, maar niet over hoe individuen hypergamen.
- ### De algoritmische filterbubbel van Tinder
- Tinder gebruikt een ranking-algoritme dat beïnvloedt wie je ziet en wie jou ziet. Profielen kunnen een lagere of hogere zichtbaarheid krijgen afhankelijk van hun ‘score’. Dit vervuilt het experiment.
🧠 Conclusie:
Het gebruik van Tinder-experimenten met fictieve profielen is een interessante en indicatieve methode om hypergame voorkeuren te observeren — vooral op korte termijn en in visueel gedreven context.
Maar:
- Het meet eerste aantrekkelijkheid, niet langetermijnpartnerkeuze.
- Het is gevoelig voor bias, algoritmen en platformcultuur.
- En het is slechts een deelverhaal binnen een groter sociologisch en psychologisch geheel.
Ja, er is veel weerstand tegen de term ‘hypergamie’, vooral bij vrouwen — zeker in publieke en feministische discussies. Die weerstand is deels begrijpelijk, deels verklaarbaar, en soms ook ontkennend of psychologisch verdedigend van aard.
Hieronder een analyse:
🧩 Waarom vrouwen vaak zeggen: “Dat doe ik niet”
1. Negatieve connotatie: klinkt berekenend en opportunistisch
- De term roept het beeld op van vrouwen die bewust omhoog daten voor geld of status.
- Dat staat haaks op het dominante zelfbeeld van vrouwen als liefdevolle, oprechte, gevoelige kiezers die ‘gewoon een klik zoeken’.
- Vrouwen zeggen dus vaak: “Ik val op karakter, niet op status.”
→ Hypergamie werkt echter grotendeels onbewust.
Vrouwen hoeven het zelf niet zo te ervaren om er toch door gestuurd te worden.
2. Zelfbescherming en cognitieve dissonantie
- Als je erkent dat je aantrekkingskracht voelt bij een succesvolle man (en niet bij die lieve, werkloze dichter), dan rijmt dat niet met het beeld dat liefde ‘blind’ zou zijn of ‘innerlijk’ belangrijker is dan uiterlijk/status.
- De hersenen verklaren achteraf vaak waarom iemand aantrekkelijk is (“hij is zo grappig!”), terwijl status en uiterlijk het voorgeprogrammeerde toegangsticket waren.
→ “Ik vond hem aantrekkelijk ondanks dat hij chirurg is”, terwijl het vaak dankzij is.
3. Feministische weerstand tegen biologische verklaringen
- Veel feministische stromingen benadrukken sociale constructie: voorkeuren zijn aangeleerd, niet aangeboren.
- Hypergamie wordt vaak gebruikt (en misbruikt) door mannensites en red pill-groepen om vrouwen af te schilderen als ‘natuurgedreven jagers op middelen’.
- Daardoor is het onderwerp gepolitiseerd geraakt.
4. Slechte framing in populaire cultuur
- Als hypergamie besproken wordt in podcasts of op YouTube (bijv. Jordan Peterson, Fresh\&Fit, Andrew Tate), is het vaak belerend of beschuldigend van toon.
- Dat roept verzet op: vrouwen willen niet neergezet worden als opportunisten of goudzoekers.
5. Veranderde context: vrouwen zijn nu zélf hoger opgeleid
- Vrouwen verdienen tegenwoordig vaker zelf hun inkomen en zijn vaak hoger opgeleid dan mannen. Hypergamie lijkt dan achterhaald of onlogisch.
- Maar juist daardoor ontstaat nu een nieuw soort hypergamiecrisis: vrouwen vinden geen man meer die hoger staat, dus liever niemand dan iemand ‘beneden hun niveau’.
Onderzoek (bijv. [Sweeney, 2004]; [CBS Nederland, 2023]) toont dat hoger opgeleide vrouwen vaker kinderloos en single blijven — mede door deze mismatch.
🧠 Conclusie
De weerstand tegen de term hypergamie komt voort uit:
- Psychologische zelfbescherming
- Negatieve stereotypering
- Ideologische spanning tussen biologie en sociale gelijkheid
- Een botsing tussen zelfbeeld en evolutionair onderbewustzijn
Toch blijkt uit gedrag — op datingsites, in keuzes, in mismatch-statistieken — dat hypergame voorkeuren nog steeds bestaan, zij het in gemoderniseerde vorm.
