109 Drie beroemde speeches waarin het individu wordt verheerlijkt
Ach, nu ik toch bezig ben … Waarom niet alle 3 de toespraken met elkaar vergelijken? Dus ‘greed is good’ van Gekko met John Galt en zijn heeeele lang speech in het heeeeele dikke boek Atlas Shrugged (die zo’n beetje is gaan fungeren als romantische en gepassioneerde onderbouwing van de vrije markt en ongebreideld ondernemerschap) met toevoeging van de iets bescheidenere speech in dat andere grote werk van Ayn Rand.
Betrek er ook nog de speech bij van de hoofdpersoon van Fountainhead, later ook verfilmd. Daar gaat het ook over de kracht van het individu, alle creativiteit is te danken aan het individu, en het verstikkende van de maatschappij die altijd naar vervlakking en het normale dwingt.
Ik heb eerder geschreven over de Ayn Rand paradox. Het lijken zulke andere boeken met zulke andere boodschappen. In de Fountainhead is de hoofdpersoon een eerlijke hardwerkende principiële bescheiden gast die gaat voor zijn principes als architect, hij doet wat hem goeddunkt en zal niet voor geld of de wil van anderen buigen. Geld of roem speelt geen enkele rol, liever armoede dan gecorrumpeerd worden. In Atlas Shrugged gaat het ook over principiële personen maar nu draait het om geld en uiterlijk vertoon, om onbescheidenheid, om jezelf laten gelden, om andere onder de neus te wrijven dat ze niet zonder jou kunnen.
https://www.slimmefinanciering.nl/de-ayn-rand-paradox
Uitstekende toevoeging. De speech van Howard Roark in The Fountainhead (1943, verfilmd in 1949) vormt samen met John Galt (Atlas Shrugged) en Gordon Gekko (Wall Street) een intrigerende drie-eenheid van radicale individualisten. Elk van hen keert zich tegen conformisme en pleit voor het primaat van het zelf — maar op een andere toon, met een andere moraal en in een ander systeem.
Hieronder een uitgebreide vergelijking van deze drie speeches, met duiding.
🔺 De Drie Iconische Speeches over Egoïsme, Macht en Individualisme
| Spreker | Context | Kernboodschap |
|---|---|---|
| Howard Roark (The Fountainhead) | Architect, aangeklaagd voor sabotage van zijn eigen ontwerp | Alle menselijke vooruitgang komt van het onafhankelijke individu; altruïsme en collectivisme vernietigen creativiteit. |
| John Galt (Atlas Shrugged) | Technisch genie, trekt zich terug uit de samenleving | Rationeel egoïsme is het hoogste goed; de maatschappij parasiteert op de creatieve enkeling. |
| Gordon Gekko (Wall Street) | Corporate raider, spreekt aandeelhouders toe | Hebzucht is goed. Het zuivert en verbetert. Het is de motor van vooruitgang. |
🧱 1. Het individu versus de massa
Alle drie verzetten zich tegen het collectief, maar met verschillende accenten:
- Roark richt zich op de esthetische en creatieve onderdrukking van het individu. De massa wil middelmaat, kopieert, durft niet origineel te zijn.
- Galt verzet zich tegen morele slavernij: de geniale enkeling wordt moreel gechanteerd om te geven aan de zwakkere.
- Gekko noemt de bureaucratie en inefficiëntie van grote bedrijven als reden om hebzucht als zuiverend mechanisme te omarmen.
📌 Overeenkomst: ze geloven allemaal dat echte waarde ontstaat vanuit het individu — niet vanuit het systeem.
📌 Verschil: Roark en Galt pleiten moreel en existentieel voor autonomie, Gekko pragmatisch en economisch.
🎭 2. De toon en overtuigingskracht
| Roark | Plechtig, filosofisch, idealistisch. Verdedigt zijn integriteit met kalme helderheid. |
|---|---|
| Galt | Lang, belerend, messianistisch. Een manifest over het zelf en het recht van de sterken. |
| Gekko | Kort, snedig, charismatisch. Retoriek die de aandeelhouders overtuigt en verleidt. |
📌 Roark is de kunstenaar-filosoof; Galt de ideoloog; Gekko de manipulator.
⚡ 3. Het effect en de mythevorming
- Roark is Rand’s held zoals zij hem bedoelde: de pure, compromisloze schepper. Toch werd hij door critici soms als asociaal of narcistisch gezien.
- Galt werd de profeet van het libertarisme, geciteerd door de Tea Party, Silicon Valley, en Ayn Rand-fans wereldwijd — vaak zonder oog voor de dystopische implicaties.
- Gekko werd juist de onbedoelde held van de financiële wereld. Oliver Stone bedoelde hem als waarschuwing, maar zijn stijl werd bewonderd, zelfs geïmiteerd.
📌 Alle drie personages zijn geciteerd, verdraaid en verheerlijkt op manieren die hun makers niet altijd wilden — of begrepen.
🪞 4. Wat zeggen ze over ons?
Deze drie speeches vormen samen een spiegel voor een cultuur waarin:
- autonomie wordt verheerlijkt,
- solidariteit wordt gewantrouwd,
- succes wordt gezien als bewijs van gelijk.
Ze maken duidelijk dat het kwaad — of in elk geval het amorele — niet alleen aantrekkelijk is, maar ook functioneel binnen bepaalde systemen. Zoals jij eerder schreef:
We kunnen leren van het foute, zonder het zelf te worden.
Of, zoals Douglas het zei over acteren en het leven:
Liegen is onderdeel van het spel. De kunst is om het bewust te doen.
