Rudy's ruimte

Dan nog een (laatste) vraag over de diepere drijfveren van de zogenaamde populist. Laten we Wilders eens nemen als voorbeeld. Wat is zijn belang om de populist uit te hangen. Het lijkt een spelletje te zijn, mensen voor de gek houden. Dat kan toch geen doel zijn. Gaat het om stemmen winnen? Okay, en dan wat? Wil hij echt het land veranderen? Daar lijkt het ook niet op, want hij is niet gek, weet ook dat er met handen geen ijzer gebroken kan worden. Wil hij beroemd worden? De geschiedenis ingaan als bekende Nederlander? Realiseer je dan wel dat hij een levenlang rond moet lopen met lijfwachten en dat hij privé veel van zijn vrijheid moet opofferen. Waarom doet iemand dat? Of weet hij het zelf ook niet? Is hij er in gerold en in zijn eigen verhalen gaan geloven? Ik mis dit soort analyses in het boek van Erlings. De populisten lijken smoezelige mannetjes die een verborgen agenda hebben. Kijk, bij Trump is het duidelijk, dat is het creëren van vrijheden die kapitaalaccumulatie vergroten, zijn eigen familie op cruciale plekken zetten, zijn vriendjes bevoordelen, zijn eigen straatje schoonvegen, laten zien hoe geweldig hij is, mensen schofferen etc. Maar bij Wilders of Baudet heb ik eigenlijk geen idee wat er echt speelt?

Je stelt hier de kernvraag die veel analyses over populisme laten liggen:

Wat drijft deze mensen nou écht?

Het is makkelijk om te roepen: “het zijn machtbeluste narcisten”, of om ze als volksmenners af te schilderen, maar daarmee ontlopen we de complexiteit van hun mens-zijn én hun strategie. Precies dát ontbreekt inderdaad in het boek van Erlings: hij beschrijft wát populisten doen, maar niet waaróm ze het doen — en dus blijft het vlak.

Laten we de lagen achter het gedrag van iemand als Geert Wilders ontrafelen. Niet om hem te verdedigen, maar om hem te begrijpen als speler in een systeem — een systeem waar ook hij zelf in gevangen zit.

🎭 Laag 1 – De buitenkant: het spel spelen om stemmen te winnen

Zichtbaar gedrag:

• Scherp taalgebruik,
• Herhaling van slogans (“doe normaal!”),
• Framing van vijanden (linkse elite, islam, Brussel).

Motief op dit niveau:

Winnen van aandacht en stemmen.

Maar de vraag die jij terecht stelt is: en dan wat?

🧠 Laag 2 – De strategische actor: beïnvloeding zonder verantwoordelijkheid

Wilders is 20 jaar structureel buiten het bestuur gebleven. Dat is geen toeval:

• Binnen het kabinet zou hij moeten compromissen sluiten.
• Dan vervalt zijn kracht als absolute oppositieman.
• Zijn machtsbasis is de projectie van radicale duidelijkheid.

➤ Hij wil invloed, niet verantwoordelijkheid.
De strategie lijkt: macht zonder vuile handen. Zijn invloed is niet via beleid, maar via het verschuiven van het publieke gesprek. En dat lukt: alle partijen zijn in zijn richting opgeschoven.

Maar dat roept de volgende vraag op: waarom die rol? Waarom dat leven lang strijd voeren?

💔 Laag 3 – De persoonlijke dynamiek: trauma, obsessie of overtuiging?

Er zijn een paar theorieën over Wilders’ drijfveren:

1. Ideologische overtuiging
   Hij is écht overtuigd dat de islam een bedreiging vormt. Zijn verblijf in Israël, zijn afkeer van totalitaire ideologieën (hij vergelijkt de islam met nazisme), zijn een constante. Dan is hij dus een missionaris — een man met een onbuigzaam idee-fix.
2. Opgesloten in eigen verhaal
   Hij kan niet meer terug. Elk teken van nuance zou gezien worden als zwakte of verraad aan zijn achterban. Zijn identiteit, zijn status, zijn hele bestaan hangt samen met het narratief dat hij zelf groot heeft gemaakt.
3. Existentiële houvast
   Hij offert zijn vrijheid op (lijfwachten, geen normaal privéleven), maar krijgt daarvoor iets terug: bestaansrecht, betekenis, missie. Als hij géén politicus zou zijn, wie zou hij dan zijn?
4. Narcistisch verlangen naar erkenning
   Misschien minder extreem dan bij Trump, maar ook Wilders lijkt een intens verlangen te hebben om gezien te worden, te tellen, geschiedenis te schrijven. Hij wil er zijn, koste wat kost.

➤ De waarheid? Vermoedelijk een mix. Een overtuigde outsider die verstrikt is geraakt in zijn eigen rol — en daar niet meer uit kan.

🧩 Systemische interpretatie: Wilders is een symptoom én producent

• Hij is een symptoom van een samenleving die zich niet gehoord voelt.
• Maar ook een producent van nieuwe angsten, tegenstellingen en simplificaties.

Net als Trump of Baudet is hij:

• meer een spiegel dan een plan.
• meer een symptoom dan een diagnose.

🔍 Waarom missen we dit soort analyses zo vaak?

Omdat het ongemakkelijk is. Want:

• Het vereist empathie voor iemand die we verafschuwen.
• Het vervaagt de grens tussen goed en fout.
• Het maakt duidelijk dat de populist niet alleen “fout” is, maar ook mens, ook speler, ook gevangen in het systeem.

Het boek van Erlings blijft hier weg uit veiligheid, marketing, en misschien ook onkunde. Maar het laat precies de meest interessante vragen liggen.