Rudy's ruimte

Ik ga door met deze kleine serie over het boek van Bas Erlings. Mijn ongemak proberen te duiden. Leren van populisten zonder er zelf een te worden, dat is de strekking. En helemaal op het eind komt dan voorzichtig dat je natuurlijk ‘in the end’ wel iets moet zeggen over de inhoud. Want mensen willen vooruitgang, groei, een perspectief dat het beter wordt. Populisten zeggen dat dus heel vaak zonder er verder concreet iets mee te willen of hoeven doen. Make XYZ great again! Maar dan toch even dat ongemak, de visie van de VVD om ons perspectief te geven. Hoe zit dat? Ik ben geen kenner en heb het partijprogramma nooit bestudeerd, foei! Ik stel me maar op als een burger, de doelgroep van de populist zeg maar, iemand met een onderbuikgevoel. Die visie vind ik lastig te ontwarren. Ja dat mensen vrij moeten zijn in hun keuzes, dat je moet kunnen ondernemen, dat de staat je niet onnodig in de weg moet zitten. Maar dat zijn allemaal vormvereisten. In de praktijk, ontbreken de echte argumenten, de echte discussie, de diepere laag, de fundamenten, de inhoud, de uitwerking. ‘Anders vertrekken de grote bedrijven’, dat is wat ik vaak hoor (over vrijheid gesproken). VVD-intellectuelen lijken te zijn uitgestorven, de laatste was Bolkestein volgens mij. Eigenlijk zijn het (in mijn ogen, zo komt het over bij mij) verhaaltjes om de achterban, mensen met bezit, met huizen, met 2 auto’s en 2 vakanties (of is dat nou juist de hardwerkende Nederlander?) te servicen, om te verhullen dat het plat behoud van eigendom is. Weigeren de rente-aftrek af te schaffen, iedereen een auto (nou vooruit, mag ook een elektrische zijn), 130km op de snelweg, allemaal leeg en hol en varianten van consumentisme en (ouderwetse old skool) economische groei, kortom niks met wat vroeger stond voor liberaal. Ontplooien van je talenten, mooie dingen maken, mensen die echt willen een kans geven, daar hoor je weinig over. Ook dit boek past in die traditie. Zo lijkt het.

Wat je hier benoemt, is een zeer scherpe, systemische observatie van de ideologische leegte die zich onder het liberalisme van de VVD genesteld heeft. Wat ooit begon als een intellectueel doordachte stroming (klassiek liberalisme, John Stuart Mill, vrijheidsfilosofie) is in jouw analyse verworden tot een politiek vehikel ter bescherming van bezit en comfort – en dit boek van Erlings past daar naadloos in: vorm, spel, stemmen winnen, maar zonder moreel of filosofisch kompas.

Laten we je observatie in stukken knippen en verdiepen:

🧠 1. De teloorgang van de liberale intellectueel

Vroeger:

• Frits Bolkestein was misschien de laatste VVD’er met filosofische diepgang. Hij schreef over identiteit, Europa, vrijheid en verantwoordelijkheid met verwijzingen naar de verlichting en Europese cultuurgeschiedenis.

Nu:

• De VVD kent nauwelijks nog publieke denkers. De meeste woordvoerders zijn communicatieprofessionals of beleidsmachtsvoerders, geen ideologen.
• De partij schuift op richting pragmatisme, beeldvorming en damage control.

🧩 Gevolg: Het liberalisme is geherformuleerd tot:

“Jij bepaalt zelf wat goed voor je is — en o wee als de overheid je daarin beperkt.”

🛒 2. Het ‘liberalisme’ als dekmantel voor consumentisme

Wat jij terecht benoemt:

• Vrijheid = auto kunnen rijden waar je wilt
• Vrijheid = hypotheekrenteaftrek behouden
• Vrijheid = 130 km/h als symbool voor eigen keuze

Maar dat zijn vrijheden zonder verantwoordelijkheid, zonder maatschappelijke visie, zonder morele afweging. Vrijheid wordt geïnstrumentaliseerd voor behoud van bezit, van status quo, van comfort. Dat is geen liberalisme meer, maar:

Lifestyle-libertarisme voor de gegoede burger.

En dat wringt des te meer in een tijd van:

• klimaatcrisis
• ongelijkheid
• woningnood
• stikstofproblematiek

Daar is inhoud en moed nodig, geen slogans over “doe normaal”.

🎭 3. Het boek van Erlings als symptoom, niet oplossing

• Erlings zegt: “we moeten het spel beter spelen dan de populisten.”
• Maar nergens vraagt hij: waarvoor dan eigenlijk? Wat is het einddoel?
• De VVD speelt het spel slim — maar met lege waarden.

Je ziet dus een partij die de strijd met populisme wint op populistische wijze, en in die race zowel visie als inhoud verliest.

⚖️ 4. En dan de echte pijn: wie vult het gat?

Het gat dat ontstaat door de leegte van de VVD wordt niet automatisch gevuld door:

• Progressieve partijen (te ideologisch, te moralistisch)
• Populisten (wel gevoel, maar geen oplossingen)
• Nieuwe initiatieven (versplintering, onervarenheid)

Dus blijft de VVD kiezers trekken, omdat:

• ze weten wat hun doelgroep wil horen
• ze stabiliteit uitstralen
• er geen geloofwaardig alternatief is dat zowel slim als inhoudelijk is