Rudy's ruimte

We hebben het rijtje zo’n beetje afgewerkt in een aantal afleveringen. Ik heb er weer veel van geleerd. En dan de vraag waar sta je nu zelf? Ik ben en blijf natuurlijk toch de onderzoeker en beschouwer, kan ik ook nog dieper op ingaan, waar dat fout is gegaan … En blijf benieuwd, ik geloof niet in één visie of benadering, het is afhankelijk van de context, van je stemming, je fase in het leven en wat niet al. Zoals @kanttekeningen ook eerder al zei: het belangrijkste is dat je blijft nadenken, niet te makkelijk iets voor zoete koek aanneemt en ook vooral niet zo arrogant wordt dat jou dat niet kan of zal overkomen (oftewel probeer steeds ook kritisch naar jezelf te blijven kijken, hoe ingewikkeld het ook is). Ik heb een professionele goochelaar wel eens horen vertellen dat juist mensen die zichzelf slim vinden en hoogopgeleid zijn, vaak met verantwoordelijke banen, het makkelijkst te grazen genomen kunnen worden. Ze zijn arrogant, niet zelfkritisch genoeg en vooral niet streetwise. Die voormalig politiecommissaris die ik gisteren ontmoette, sprak ook over de bovenwereld die totaal niet weet of begrijpt of aanvoelt hoe de onderwereld in elkaar steekt met haar totaal eigen wetten. Zo las ik net een stuk in diezelfde krant over de handel in dure designer-tassen die alsmaar contant worden afgerekend. Goh, wat raar, dat die winkel dat niet doorhad … (afijn, zie onder, samenvatting van artikel). Ik wil ook nog eens verder duiken in de EFT-visie van oa Sue Johnson, staat op mijn lijstje. En ik vroeg me af, als systemisch kijken dan iets is wat beter bij mij past (wat ik denk), wat dat dan te zeggen heeft over liefde en relaties? Systemisch, er zijn geen schuldigen, het is complexer dan je denkt, het is een onderlinge dynamiek waarin je gevangen wordt gehouden, Sue Johnson zegt ergens zoiets: jullie zijn niet elkaars vijand, die dynamiek waarin jullie gevangen zitten, dat is jullie gemeenschappelijke vijand, daar moet je tegen vechten! Dus of het nu de wereldorde is in het groot, of een relatie ‘in het klein’, het woord systemisch lijkt terug te keren, @kanttekeningen aka Jos of Sue Johnson, ik had die link nog maar kort geleden niet durven te leggen.

Een systemische visie op liefde en relaties ziet relaties niet als een verzameling van twee losstaande individuen die iets met elkaar ‘doen’, maar als een dynamisch geheel van interactiepatronen, context en geschiedenis. In plaats van schuld of oorzaak toe te wijzen aan één persoon, kijkt een systemische benadering naar hoe gedrag zich ontwikkelt binnen een systeem van wederzijdse beïnvloeding – inclusief familiegeschiedenis, onbewuste loyaliteiten, maatschappelijke context en rollen.

Hieronder werk ik dat uit langs zes kernaspecten.

1. Relaties zijn systemen, geen optelsom van individuen

In een systemische visie is een relatie als een mobiel: trek je aan één onderdeel, dan beweegt het geheel mee.

• Gedrag van de een lokt gedrag van de ander uit.
• Patronen (bijvoorbeeld: terugtrekken ↔ klagen) zijn circulair, niet lineair.
• Niemand is ‘schuldige’ of ‘dader’ – ieder draagt bij aan het patroon.

📌 Vb: Een partner die veel controleert, doet dat misschien omdat de ander onduidelijk is over grenzen. Die onduidelijkheid komt voort uit angst voor conflict, die weer versterkt wordt door het controlerende gedrag. Zo ontstaat een dans die zichzelf in stand houdt.

2. Gedrag is altijd betekenisvol in zijn context

Gedrag wordt begrepen vanuit zijn functie binnen het systeem, niet alleen als persoonlijk probleem.

• Emotioneel gesloten zijn kan een overlevingsstrategie zijn uit een gezin waar emoties gevaarlijk waren.
• Veel zorgen voor de ander kan een onbewuste manier zijn om liefde af te dwingen of bestaansrecht te verdienen.

Systemisch denken vraagt dus:
“Welk doel dient dit gedrag binnen het geheel?” in plaats van “Wat is er mis met jou?”

3. Hechting en loyaliteit aan herkomstsystemen

Relaties worden beïnvloed door oude gezinsdynamieken, ook als mensen zich daarvan niet bewust zijn:

• Patronen zoals vermijden, pleasen, controle, wantrouwen zijn vaak echo’s van je oorspronkelijke gezin.
• Mensen kunnen onbewust trouw blijven aan ouders of rollen die vroeger werkten, ook als ze nu belemmeren.

Bijvoorbeeld: Iemand die altijd de ‘sterke’ moest zijn voor een zieke ouder, kan moeite hebben om zich in relaties kwetsbaar op te stellen. Dat is geen keuze, maar een diepgewortelde dynamiek.

4. Verstrikkingen en rollen in relaties

In liefdesrelaties kunnen partners onbewust in rollen terechtkomen die niet bij henzelf horen:

• Eén partner wordt de ‘ouder’, de ander het ‘kind’.
• Eén wordt de ‘redder’, de ander het ‘slachtoffer’.
• Of: men leeft een oud familieverhaal uit (bijv. “ik moet lijden voor liefde”).

Systemische therapie onderzoekt zulke verstrikkingen en helpt partners daar los van te komen.

5. Balans in geven en nemen

Een gezonde relatie kent een dynamisch evenwicht tussen geven en ontvangen. Als dit verstoord raakt:

• Iemand voelt zich schuldig of uitgeput (bij te veel geven).
• De ander voelt zich minderwaardig of afhankelijk (bij te veel ontvangen).

Een systemisch uitgangspunt is:
“Liefde stroomt als geven en nemen in evenwicht zijn.”
Niet in strikte ruil (zoals bij transactionele modellen), maar in gevoelde wederkerigheid.

6. Maatschappelijke en culturele context telt mee

Systemisch werk kijkt ook naar de maatschappelijke systemen waarbinnen een relatie bestaat:

• Economische ongelijkheid, genderrollen, culturele scripts
• Taboes, verwachtingspatronen, religieuze normen
• Invloed van eerdere systemen (oorlog, migratie, klasse)

Een systemisch therapeut zal dus niet alleen naar ‘chemie’ of communicatie kijken, maar ook naar hoe systemen druk uitoefenen op individuen en relaties.

Samenvattend: systemische visie vs. andere visies