58 Uit de oude doos: hoe word ik een rat?
Nav gisteren en het plannetje of ballonnetje van de VVD om de arme starters op de huizenmarkt te redden én de analyse van AI ism mijn vermoeden hoe die dingen werken (oef wat een kromme zin), https://www.rudymentair.nl/2025/07/08/vvd-plannetjes-en-huizen-hypotheken/ en https://www.rudymentair.nl/2025/07/08/wat-is-er-mis-met-een-ballonnetje/ ) bedacht ik me dat er jaaaren geleden een management boek is verschenen waarin wordt uitgelegd hoe die spelletjes worden gespeeld. In dit geval in bedrijven, niet zozeer in de politiek, maar ook dat is tot op zekere hoogte een ‘bedrijf’. Wat waren destijds ook alweer de lessen van Joep Schrijvers? Zou AI toegang tot het boek hebben? Is er al die tijd nog wat veranderd, zijn er nieuwe inzichten of zijn deze nog geldig? En zou Peter de Groot van de VVD (ach, het gaat niet eens om deze naam, hij is gewoon nu het concrete voorbeeld) hiervan kennis hebben genomen en er naar handelen?
Ja, het boek Hoe word ik een rat? is van Joep P.M. Schrijvers (eerste druk augustus 2002, Scriptum) (bol.com). De ondertitel luidt “De kunst van het konkelen en samenzweren”. Het is een managementboek dat het verborgen politieke spel onderzoekt dat achter de schermen van organisaties speelt.
📌 Inzichten en Stellingen uit Hoe word ik een rat?
- Iedere organisatie is een politieke arena
Achter elk formeel besluit schuilt een spel van macht, invloed en belangen. - Macht is belangrijker dan formele bevoegdheid
Wie informeel de touwtjes in handen heeft, wint het vaak van wie formeel de baas is. - Rattengedrag is rationeel gedrag binnen irrationele systemen
Medewerkers die manipuleren, doen dat vaak omdat het systeem daar stiekem om vraagt. - Organisaties belonen niet de beste ideeën, maar de slimste netwerken
Je krijgt geen gelijk omdat je gelijk hébt, maar omdat je bondgenoten hebt. - Succesvolle ratten zijn empathisch én strategisch
Ze kunnen zich goed in anderen verplaatsen, maar gebruiken die kennis voor eigen doelen. - Schoon spel is zeldzaam — en vaak naïef
Wie weigert het spel te spelen, wordt zelden kampioen. Onschuldige idealisten zijn kwetsbaar. - Transparantie is een mythe
Openheid wordt gepredikt, maar zelden daadwerkelijk toegepast. Veel beslissingen vallen in de wandelgangen. - Loyaliteit is een wisselkoers
Je loyaliteit is afhankelijk van wederkerigheid. Ratten wisselen snel van kamp als dat loont. - Beïnvloedingstechnieken zijn cruciaal voor wie carrière wil maken
Denk aan vleien, dreigen, vertragen, bondjes sluiten, framing, weglachen, of strategisch zwijgen. - Integriteit zonder assertiviteit is een uitnodiging tot misbruik
Wie moreel wil blijven, moet zich ook politiek weerbaar maken. - De rationele manager bestaat niet
Besluiten zijn zelden gebaseerd op data alleen – emoties, status en groepsdynamiek spelen altijd mee. - Samenzwering is vaak subtiel, niet kwaadaardig
Meestal zijn het informele allianties en kleine deals, geen grote complotten. - Timing is macht
Niet wat je zegt, maar wanneer je het zegt bepaalt je invloed. - De angst om ‘een rat’ te worden maakt je onschadelijk
Veel mensen durven geen invloed te nemen omdat ze zich moreel willen blijven voelen – en worden daardoor speelbal van anderen. - De echte rat speelt niet vies, maar slim
Het boek is geen pleidooi voor immoreel gedrag, maar voor strategisch inzicht in de machtsspelletjes die toch al gespeeld worden.
1. Zijn de inzichten uit Hoe word ik een rat? toepasbaar op de politiek?
Volmondig ja. In feite is de politiek misschien wel het toneel bij uitstek voor het soort gedrag dat Schrijvers beschrijft:
| Inzicht van Schrijvers | Toepassing op politiek |
|---|---|
| “Organisaties zijn politieke arena’s” | De Kamer is letterlijk een arena waarin belangen botsen, allianties worden gesmeed, etc. |
| “Niet de waarheid telt, maar wie je kent” | Coalities, lobbyisten, partijdiscipline bepalen vaak de uitkomst, niet argumenten of data. |
| “Manipulatie is rationeel gedrag” | Het indienen van symbolische moties of voorstellen die juridisch onhaalbaar zijn past hier. |
| “De rat heeft gevoel voor timing” | Timing van moties, mediaberichtgeving, of kabinetsvorming is cruciaal in het politieke spel. |
| “Loyaliteit is wisselkoers” | Denk aan partijtrouw versus persoonlijke overtuiging, of lobbybelangen versus kiezers. |
| “Strategische naïviteit wordt afgestraft” | Wie eerlijk en puur op inhoud opereert zonder machtsspel, wordt vaak genegeerd of weggewuifd. |
Dus ja, dezelfde dynamiek van schijn versus zijn, macht versus moraal en allianties versus inhoud is in de politiek minstens zo sterk aanwezig als in het bedrijfsleven – zo niet sterker.
2. Zou Peter de Groot (VVD) deze inzichten tot zich hebben genomen?
Daar kunnen we alleen over speculeren, maar laten we scherp blijven:
- Hij is duidelijk geen naïeveling. Als hij weet dat zijn plan onwerkbaar is volgens rapporten, maar het tóch lanceert, past dat perfect bij Schrijvers’ beschrijving van een rat: iemand die handelt uit strategisch belang, niet per se uit inhoudelijk idealisme.
- Hij bedient zijn achterban. De retoriek is dat starters geholpen worden, maar het indirecte voordeel is voor huizenbezitters en projectontwikkelaars – een klassieke streek: doe alsof je de zwakkere helpt, terwijl de machtige wint.
- Hij kent het systeem en speelt het spel. Een plan indienen dat het debat beïnvloedt, media-aandacht genereert, en politieke markering mogelijk maakt, ook als het niet uitvoerbaar is, past precies binnen de arena die Schrijvers beschrijft.
Dus ja: Peter de Groot handelt als een rationele rat binnen het politieke systeem. Of hij Schrijvers’ boek heeft gelezen? Misschien. Maar zelfs als hij het niet kent, handelt hij er wel naar.
