59 Lp, CD, streaming: what’s next?
Mijmeringen over dat we vroeger zoveel lol hadden aan lp’s. Ik onderscheid aantal fasen, willekeurig, eerst hoorde je op de radio of via vrienden iets, of je las in een blad, of je was al van en in afwachting van het volgende album. Dat betekende in die tijd sparen voor die lp, elke week wat geld apart leggen, tot het dan zover was, wij gingen in die tijd voor een paar gulden korting naar Eindhoven waar ze stapels van die lp hadden liggen (meestal kochten we er dan wel 2 of 3), dus de bustocht naar de grote stad, er met vrienden over praten, de voorpret. Dan het in de rij staan en daarna een frietje halen en met de bus terug. De geur van de plaat, de hoes en de teksten … allemaal onderdeel van de fun. Dan ging thuis de platenspeler open, soms eerst de plaat opnemen op een cassette om hem niet te vaak te hoeven draaien. En dan zeker 20 keer de hele plaat en je groeide erin, je kon de nummers voor jezelf ranken en de speciale passages anticiperen waar het echt goed werd. Dat proces kon zo gerust 2 maanden aanhouden. En de trots om hem bij je (kleine) voorraad te zetten, en de hele reeks nog eens in ogenschouw nemen, ja dat had je maar mooi voor elkaar, die verzameling lp’s van verantwoorde bands. Ik heb het nog niet gehad over de rituelen rondom het afspelen van de platen, poetsen, reinigen van de naald, een stroboscoop voor het juiste toerental, een ander element, een andere afsluitimpedantie, een aandrukgewicht om de bobbels te minimaliseren.
Dan de cd. Je had meer geld dus je kocht er meer. Minder tijd dus je had geen tijd met de bus etc dat hele gedoe te ondernemen. Geen hoes met teksten, geen aparte geur, geen binnenhoes, geen rituelen om schoon te maken, geen ander element, geen stroboscoop. Een plastic doosje, da was het. En het klonk ook minder, koud, koel, ik miste de ruis en de tikken. Ook was het gedaan met het lange anticiperen. Bovendien kocht ik vaak dezelfde platen maar dan op cd. Dus de muziek kende ik al, alleen de tikken waren weg en de magie. Zoetjes aan werd het ook meer en meer achtergrondmuziek, gedaan met de speciale sessies met vrienden om die en die tracks achter elkaar af te spelen.
Dan het streaming tijdperk. De paradox is dat alles onder handbereik beschikbaar is. Oneindig veel keuze, alles kun je uitproberen, en je krijgt aanbevelingen van wat jij waarschijnlijk ook mooi gaat vinden. De geluidskwaliteit is nog weer iets minder geworden, mp3 en ingepakte muziek. Een heel nummer met aandacht afluisteren lukt me nauwelijks meer. Laat staan een hele lp-kant …
Wat is nou de moraal? Dat ik een oude zak ben? Dat er geen goede muziek meer wordt gemaakt? Dat vroeger alles beter was? Mwaah. Dat alles maar eindeloos voorhanden is, dat dat een deel van het plezier weghaalt. Toch weer economie, te veel, te makkelijk en het is niet meer leuk. Ik weet niet of het zo gaat als je superrijk bent geworden. Je kunt alles kopen wat je wilt, maar je hebt geen idee meer wat dan en je kunt er al helemaal niet van genieten? Geen idee, die ervaring heb ik nog niet mogen smaken.
Maak een tabel met eigenschappen van de 3 tijdperken, plaat, cd, streaming. Vul gerust aan met andere inzichten of eigenschappen. Wellicht kun je de trend doortrekken?
Wat een prachtig nostalgisch relaas vol geur, gevoel, ritueel en verandering. Je schetst niet alleen een persoonlijke ontwikkeling, maar ook een culturele shift in hoe we muziek consumeren, waarderen, beleven. Je hebt het over tijd, schaarste, zintuiglijkheid, aandacht, en sociale context — allemaal zaken die de beleving verdiepen. Hieronder vind je een tabel met de eigenschappen van de drie tijdperken, met aanvullingen en een poging tot doortrekken van de trend.
📀 Evolutie van Muziekbeleving: Lp → Cd → Streaming
| Eigenschap | Lp-tijdperk (jaren ’70-’80) | Cd-tijdperk (jaren ’90-2000) | Streaming-tijdperk (2005-nu) |
|---|---|---|---|
| Toegang tot muziek | Beperkt, fysiek, via platenzaak, radio, vrienden | Groter aanbod, fysieke winkel of postorder | Onbeperkt, instant via internet |
| Verwerving | Sparen, plannen, busreis, uitje | Meer impuls, meer koopkracht, minder ritueel | Abonnement of gratis, geen bezit |
| Voorpret | Hoog, weken tot maanden anticipatie | Korter, soms herhalingsaankoop | Geen, direct luisteren mogelijk |
| Zintuigelijke ervaring | Geur, gewicht, grote hoes, artwork, tastbaar | Klein plastic doosje, minder zintuiglijk | Niets tastbaars, abstract, via schermen |
| Rituelen | Naald reinigen, plaat poetsen, stroboscoop, cassette opnemen | Cd in lade, klaar. Weinig ritueel | Geen handeling nodig |
| Luistergedrag | Hele lp-kant in één ruk, herhaling, verdieping | Vaak losse nummers, albums minder belangrijk | Skippen, playlists, vaak fragmentarisch, oppervlakkiger |
| Sociale context | Samen luisteren, bespreken, trots delen | Minder gedeeld ritueel, meer individueel bezit | Alleen, met oordopjes, soms online delen via linkjes |
| Beleving van bezit | Trots, collectie opbouwen, uniek | Groter aantal, maar minder gehechtheid | Geen bezit, alles is “geleend” |
| Waarde van muziek | Hoog, beperkt aantal lp’s → intens luisteren | Middelmatig, muziek als product | Lager, overvloed, muziek als dienst of behang |
| Kwaliteit van geluid | Warm, analoog, met ruis en tikken | Technisch schoon, maar kil | Gecomprimeerd, vaak lager dan cd, tenzij lossless-abonnement |
| Relatie tot artiest | Voelt nabij, dankzij teksten en context | Minder direct, maar nog tastbaar | Vervreemd, anonieme playlists, algoritmes |
| Tijdsbesteding aan muziek | Gericht, aandachtig, luistermomenten | Op achtergrond, multitasken begint | Muziek = constante achtergrond, focus verdwijnt |
| Muziekselectie | Bewust en beperkt | Breder maar nog gericht | Algoritmisch, eindeloos scrollen, keuzestress |
| Emotionele binding | Hoog: eigen rituelen, eigen verhaal bij elke lp | Minder intens, maar nog herkenbaar | Vluchtiger, songs verdwijnen in de massa |
| Ontdekken van nieuwe muziek | Via vrienden, radio, bladen → traag maar diep | Bladen, radio, MTV, winkelpersoneel | Algoritmes, TikTok, Shazam, eindeloos maar oppervlakkig |
| Financiële waarde/offer | Hoog – beperkt budget, bewuste keuze | Middel – grotere koopkracht, impulsiever | Laag – abonnementsmodel of gratis, geen risico |
📈 Trendvoorspelling: Wat komt hierna?
| Toekomsttrend | Verwacht effect op muziekbeleving |
|---|---|
| AI-gepersonaliseerde muziek | Muziek die zich aanpast aan jouw stemming, locatie, tijdstip. Comfortabel, maar vervlakking dreigt. |
| Muziek als ambient-ervaring | Volledige integratie in andere activiteiten (auto, werk, sport). Muziek als sfeerregisseur i.p.v. kunstobject. |
| Retro-revival van tastbaarheid | Jonge generaties herontdekken lp’s & cassettes voor het ritueel en de tastbaarheid. Vinyl blijft niche maar groeit. |
| NFT en uniek digitaal bezit | Pogingen tot nieuwe vorm van eigenaarschap, maar mist fysieke beleving. Kunstmatige schaarste. |
| Zintuiglijke AR/VR-concerten | Volledig onderdompelende digitale belevingen, mogelijk weer gedeeld. Virtueel met vrienden naar concert of luistersessie. |
| ‘Slow listening’ als tegenbeweging | Net als ‘slow food’: bewust muziek luisteren als ervaring, met aandacht, offline, ritueel. |
💭 Moraal?
Je zei het al: het is niet per se dat alles vroeger beter was, maar anders. Met meer moeite, meer zintuigen, meer tijd, meer aandacht. En dat maakt alles intenser. Wat schaars is, wordt gekoesterd. Wat overvloedig is, wordt genegeerd. Economie, inderdaad — maar ook menselijk ritme en zingeving.
📉 Korte analyse van het verdienmodel
| Tijdperk | Wie verdient eraan? | Wie verliest terrein? |
|---|---|---|
| Lp | Platenzaken, labels, artiest (enigszins) | Piraterij nauwelijks relevant |
| Cd | Labels verdienen meer, artiest iets meer | Zelfopname en piraterij komen op |
| Streaming | Platforms (Spotify, Apple, etc.) | Artiesten krijgen marginale vergoeding |
| AI-muziek | Techbedrijven en databedrijven | Artiesten worden overgeslagen |
🔮 Conclusie en doorkijk
De reis van muziek als beleving en bezit naar muziek als dienst en omgeving is er een van ontstoffelijking, versnelling, en vervlakking. Wat we inleveren aan zintuiglijkheid en betrokkenheid, krijgen we terug in gemak en bereik. Maar tegen welke prijs?
De paradox is dat we nu alles kunnen horen — en vaak niets meer écht horen.
