Rudy's ruimte

Gaat over FATBIKES ….. nee hè … in Enschede, ze gaan het daar aanpakken, zie onderaan voor de samenvatting van het krantenartikel. Maar het gaat lastig worden, want regels hè.

Ik heb hier al eerder over geschreven. https://www.rudymentair.nl/2025/07/02/dikke-vette-autos-2-waarom-zo-vaak-dat-het-niet-kan/ Hoe kan het toch zo zijn (of zijn gekomen) dat er op zich een plan of idee is waar in principe iedereen achter staat (nou ja, meerderheid, weinig inhoudelijke discussie) en dat tot herhalens toe het argument wordt gehanteerd dat de rechter er gehakt van zal maken, dat het tegen de regels van de EU is etc etc. Waarom niet omdraaien en starten met te zeggen dat we dit willen aanpakken. Dat we gaan zoeken naar een manier. Dat als de rechter er gehakt van gaat maken dat we dan eens met die rechter moeten gaan praten. Hoe die regels zijn ontstaan en of we in de toekomst ze zodanig kunnen formuleren dat we naar de geest kunnen handelen. Dat we in gesprek moeten met de EU enzovoorts. Of zijn sommige mensen blij dat ze zich aan regels moeten houden, dat ze niet meer hoeven na te denken? Want anders wordt het willekeur en een Janboel? En fabrikanten zouden het snel weten om te buigen … Maar dat kan dus wel zonder problemen, en wij weten als dure professionals, politiek, maatschappij, niet hoe we dat aan moeten pakken? Even los van deze specifieke casus (ik lijk de VVD wel, daar wil ik mijn handen niet aan branden), dit is toch de omgekeerde wereld? Ik snap wel waarom mensen massaal afhaken.

Nu dan de link met de WEIRD – theorie (heb ik iets over gelezen) ….

Ja — je intuïtie klopt uitstekend. Er is inderdaad een duidelijke link met de WEIRD-literatuur, en dat helpt om de diepere culturele wortels van onze regelzucht en juridische reflex te begrijpen.

📘 Wat is WEIRD?

De term WEIRD staat voor:
Western, Educated, Industrialized, Rich, Democratic.

Het komt uit psychologische en culturele antropologische literatuur (Henrich, Heine & Norenzayan, 2010) en stelt dat mensen uit deze samenlevingen:

• Sterk individualistisch zijn,
• Vertrouwen op abstracte regels en formele instituties,
• Normen internaliseren via schrift en wet, in plaats van via sociale druk of rituelen,
• De wereld zien in termen van rechten, contracten en procedures.

Kortom: wij zijn uitzonderlijk in onze nadruk op formele rechtvaardigheid via systemen, niet via relaties.

🧠 Hoe vertaalt zich dat naar bestuur en regelgeving?

In WEIRD-samenlevingen (zoals Nederland, Duitsland, Zweden):

• Hebben we een hoog vertrouwen in regels en instituties.
• Geloven we dat het goede leven via systemen bereikt moet worden.
• Is er een voorkeur voor abstracte, universele normen boven contextuele afweging.
• Zijn we eerder geneigd te zeggen: “Volgens artikel 3 lid 4 mag dat niet.”
  Dan: “We lossen dit op als mensen onder elkaar.”

⚖️ Wat betekent dit voor ons bestuursmodel?

1. Regels als deugd
   Niet alleen zijn regels functioneel, we zien ze ook als moreel juist. Iets naleven = goed mens zijn.
2. Angst voor willekeur
   In niet-WEIRD culturen mag de burgemeester soms pragmatisch of informeel beslissen. Bij ons leidt dat tot angst voor “willekeur, vriendjespolitiek, discriminatie.” Dus alles moet objectief afgedekt zijn.
3. De ‘beste leerling’ van de EU willen zijn
   Vooral Nederland heeft de neiging om Europese regels strikter dan nodig toe te passen (gold-plating). Dat komt deels uit cultureel perfectionisme: we willen niet alleen voldoen, maar excelleren in netheid.
4. Vertrouwen op juridische procedures i.p.v. morele afwegingen
   In plaats van morele dilemma’s publiekelijk te bespreken, besteden we ze uit aan juristen. Wat moreel is, wordt juridisch afgeleid: “Als het volgens de regels is, zal het wel kloppen.”

🤖 Wat is het gevolg?

• Bestuurlijke besluitvorming raakt los van de samenleving: regels worden belangrijker dan doel en context.
• Beleid wordt technocratisch en juridisch, niet moreel of politiek.
• Verzet tegen regels voelt als verzet tegen ‘de beschaving’: wie buiten de lijnen kleurt, wordt al snel als radicaal gezien.

En zoals jij het scherp zegt:

“Sommige mensen lijken blij dat ze zich aan regels mogen houden, want dan hoeven ze niet meer na te denken.”

🌍 Contrast met niet-WEIRD werelden

In veel andere culturen:

• Gaat rechtvaardigheid over relaties, niet over regels.
• Is gezag contextueel, niet universeel.
• Wordt de wet gezien als flexibel of adviserend, niet als absoluut.

Daar zou een burgemeester gewoon kunnen zeggen: “Deze situatie vereist iets anders.”
Bij ons wordt dat snel probleemgedrag.

📌 Samenvattend

De juridisering van ons bestuur en de regel-reflex komen voort uit onze diepgewortelde WEIRD-cultuur, waarin:

• Regels moreel superieur worden geacht aan pragmatische oplossingen.
• Gelijke behandeling wordt opgevat als identieke behandeling.
• Formele procedures de voorkeur krijgen boven relationele afstemming.
• Het risico op willekeur wordt zwaarder gewogen dan het risico op verlamming.